MILETIĆ JE BIO SRPSKI TIĆ: Iako je vreme zatrlo temelje rodne kuće velikana Vojvodine, Mošorin se ipak odužio svom sugrađaninu

GOTOVO svaki žitelj Mošorina naizust zna barem nekoliko istorijskih podataka o Svetozaru Miletiću, ali ne i gde se tačno u ovom omanjem naselju u Opštini Titel nalazila kuća u kojoj je pre 198 godina rođen ovaj njihov sugrađanin, neprikosnoveni politički vođa Srba u Austrougarskoj i jedan od najznačajnijih velikana srpskog naroda bez čije temeljne istrajnosti i stradanja Vojvodina danas ne bi bila sever Srbije.

Foto Muzej Vojvodine, privatna arhiva i N. Karlić

 - Kuća je verovatno bila tu, u centru, pokraj crkve. Kad je srušena? Ne zna se tačno. Ali svi mi znamo da je Miletić za Srbe u Ugarskoj bio sivi tić - kažu meštani Mošorina.

Osim nje, narodni tribun "na svom imenu" danas u Vojvodini ima dva sela u Bačkoj - Srpski Miletić i Svetozar Miletić, monumentalni spomenik isklesan dletom Ivana Meštrovića na centralnom trgu u Novom Sadu, gradu kome je lično nadenuo drugo ime Srpska Atina i bio gradonačelnik u dva navrata. I nekoliko škola od Vrbasa do Zemuna nosi njegovo ime.

Svoje političko delovanje dvadesetdvogodišnji Miletić, student prava, započeo je revolucionarne 1848. godine. U celokupnom srpskom narodu ubrzo je stekao veliki ugled.

Za svoje ideje, kako je zabeležio akademik Čedomir Popov, žrtvovao je sve: svoje materijalno blagostanje, lično i porodično spokojstvo, slobodu, svoje fizičko i mentalno zdravlje.

Miletića, snažnog borca za nacionalna prava svoga i drugih nemađarskih naroda, sa geslom "Boriti se, a ne moliti", ugarske vlasti nisu mogle mirno posmatrati niti tolerisati njegov ogroman uticaj i popularnost.

Narodni tribun i članstvo njegove Srpske narodne slobodoumne stranke izloženi su raznovrsnim pritiscima. Prvi put Miletić je uhapšen 1870. godine pod zajedničkom optužbom mađarske i vlade u Beogradu, a povodom ubistva kneza Mihaila Obrenovića na Košutnjaku. Odležao je godinu dana u zatvoru u Vacu i na kraju kao nedužan oslobođen optužbi. To njegovo tamnovanje još više je povećalo njegov ugled među sunarodnicima.
Pet godina docnije, kada je u Hercegovini i Bosni izbio "treći srpski ustanak", kojim je otvorena nova velika istočna kriza, a Srbija i Crna Gora 1876. ušle u rat protiv Turaka uz političku, pa i materijalnu podršku Miletića i njegove stranke, ugarska vlada odlučila je da ga definitivno slomi i ukloni sa javne scene. Uhapšen je 5. jula 1876. u svom stanu u Novom Sadu. Dugo je držan u istražnom zatvoru ciničnog imena "Fortuna" u Budimu, da bi tek 1878. na montiranom procesu bio osuđen "za veleizdaju" na pet godina teške tamnice.

Miletićevo tamnovanje imalo je kobne posledice po Srbe u južnoj Ugarskoj. Najuticajnija Srpska narodna slobodoumna stranka Srba bila je obezglavljena, pristalice su počele da se osipaju, a u samom rukovodstvu stranke usledila su previranja. Fizički i duhovno oronuo, Miletić je pomilovan i oslobođen krajem 1879. godine. U Novom Sadu dočekan je Zmajevim pokličem: "Diž'te decu iz kolevki da zapamte njegov lik!" Posle oporavka, u periodu 1880-92. godine, vratio se političkom životu, ali ne zadugo.

Sve želje Srba za očuvanje identiteta mađarska vlada je ignorisala. U takvim uslovima, skrhan bolešću, Miletić je 1882. definitivno sišao sa političke scene. Njegova stranka se potpuno raspala dve godine docnije, a on, star, izneveren i nemoćan, u Vršcu, u kući svog sina Slavka, lekara i budućeg višestrukog ministra u Vladi Srbije, poživeo je do 4. februara 1901. godine.

Politička misao koja je iza njega ostala nosila je, međutim, trajne istorijske vrednosti. Sedamnaest godina docnije njegov zet i nastavljač ideje o pripajanju Kraljevini Srbiji, Jaša Tomić, na Velikoj narodnoj Skupštini u Novom Sadu izgovorio je čuvenu besedu: Jesmo li dobro uradili pripojivši se Srbiji? Ako pitamo srce, kazaće - učinili ste po meni, ako pitamo pamet, i ono će nam to kazati." 

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije