VELIKA ISTORIJSKA PODVALA: Demontaža mita o bogomilima u Bosni i Hercegovini i stvaranje mita o "autentičnom bošnjaštvu"

"CRKVA BOSANSKA", krstjani, kudugeri, bogomili ili babuni, patareni i drugi nazivi za vernike u Bosni predstavljaju osnovu koju su istoričari i lingvisti duboko utkali u sveukupnu istoriju te srednjovekovne države.

Fotografije: Muzej fresaka Beograd, Iz knjige: „Kudugeri bogomili u vizantijskim i Srpskim Izvorima i Crkva Bosanska“ i Vikipedija

U nauci se čak smatra da pitanje "Crkve bosanske" predstavlja "osovinu" istorije Bosne. Iz toga su izrastale mnoge knjige, studije, rasprave; na tome su brojni istraživači, kod nas i u svetu, stekli naučna zvanja od magistra do akademika. Sve to nije pomoglo da se u nauci konačno potvrdi ispravnost bilo kojeg do sada ponuđenog mišljenja o „Crkvi bosanskoj“. Pometnja izazvana neobjektivnim, površnim, jednostranim, netačnim, pa i tendencioznim tumačenjima latinskih, grčkih i slovenskih izvora, odvela je istraživače na razne stranputice. Česta je pojava da se pojedina mišljenja, koja su već davno u nauci proglašena kao neodrživa, i danas preuzimaju bez ikakve provere zato što su dopadljiva, ili zato što ih je iznelo poznato ime među istoričarima. Takvo širenje zabluda otežava put do istine i ništa zajedničko ne može da ima sa pravim prinosom nauci. Ohrabrenje predstavljaju oni malobrojni, ali ozbiljni naučnici koji su takoreći ceo svoj radni vek posvetili istraživanjima raznih pitanja u vezi sa „Crkvom bosanskom“, a ipak javno priznali da su neophodna nova - višestrana istraživanja, kako bi se došlo do čvrstih, uverljivih odgovora na bezbrojna otvorena i teško rešiva pitanja. Bezizlazi do kojih se stizalo, izazivali su saznanje i potrebu da se traže nova polazišta u skladu sa onim što izvori stvarno kazuju, nezavisno od veroispovesti i želje istraživača koji ih koriste.

U SREDNjEM veku, Bosna i Hercegovina bile su, osim nešto rimokatolika, srpske i pravoslavne zemlje. Vatikan je stalno nastojao da ih pokatoliči, ali su se oni oštro opirali tome. Kada su došli muhamedanci, jedan deo srpskog življa je prešao u islam ili rimokatolicizam. Ali, Bosna i Hercegovina su i dalje bile većinski pravoslavne i sa svešću o srpskom identitetu. Muhamedanci su uglavnom znali svoje srpsko poreklo, a Zmaj od Bosne, Husein beg Gradaščević, svoju vojsku vodio je da "osveti Kosovo", boreći se protiv centralne carigradske vlasti i sarađujući s Njegošem.

Međutim, hrvatska grandomanija se nije mirila s činjenicom da je Bosna srpska. Zato su krivotvorili srednjovekovnu istoriju ustvrdivši da tamo nisu živeli pravoslavni Srbi, nego nekakvi "bogomili", manihejci, koji su imali "Crkvu bosansku". To je u 20. veku potonjim tvorcima mitomanije bošnjaštva poslužilo kao "dokaz" da su bosanski muhamedanci u islam prešli iz bogomilstva. Izvestan broj naših istoričara, od Aleksandra Solovojova do Sime Ćirkovića, a pod snažnim uticajem komunističke fabrike novih nacija, dokazivao je ovu tezu.

Učenje pravih bogomila

A kakva je bila izvorna bogomilska jeres, koja se javila u Vizantiji krajem prvog milenijuma?

BOGOMILSKO UČENjE bilo je pod jakim uticajem gnosticizma i manihejskih verovanja drevnosti, kao i mesalijanske jeretičke askeze koja se nadasva uzdala u čovekovu moć samospasenja. Evo kako su ta učenja, prema pouzdanim svedočanstvima bugarskog prezvitera Kozme, u najkraće izgledala: 1. Hule predanja i ustav svetih Crkava; 2. Ne poštuju časni krst; 3. Ne klanjaju se ikonama i ne poštuju svetitelje; 4. Hule na Božija čudesa i vele da ih đavo čini; 5. Bog nije stvorio nebo i zemlju; 6. Preziru Pričešće i kažu da ga nije Bog ustanovio; 7. Preziru Svete tajne crkvene, liturgiju, molitve, i tome slično; 8. Preziru sveštenike i nazivaju ih farisejima; 9. Hule Mojseja i ostale proroke, ne poštujući njihove knjige; 10. Ne poštuju u Svetog Jovana Krstitelja, i nazivaju ga "antihristom"; 11. Ne poštuju Svetu Bogorodicu i o njoj ružno govore; 12. Vele da je đavo stvorio nebo, zemlju, sunce, zvezde, vazduh, čoveka, crkve, i sve što je na zemlji; 13. Đavo je dozvolio ženiti se, jesti meso i piti vino; 14. Odbacuju sveto Krštenje i gnušaju se dece koja se krštavaju; 15. Ne ispovedaju Hrista koji je tvorio čudesa, govore da On nije slepa progledao, ni hroma iscelio, ni mrtvaca vaskrsnuo, i ne veruju u Njegovo čudo sa pet hlebova; 16. Ne svetkuju praznike ni uspomene na mučenike, niti veruju u moć svetih moštiju; 17. Uče da se ne treba pokoravati vlasteli, preziru bogataše, rugaju se starešinama, ruže boljare i one koji rade za cara.

Babuni su takođe smatrali da ne treba raditi, jer to ne dolikuje hrišćanima, nego se treba neprestano moliti, dok "đavo ne izađe iz čoveka". Smatrali su da milostinju ne treba davati sirotinji i bolesnicima, nego samo članovima sekte. Njima su služili ostali, i oni su imali pravo da uživaju u svim zadovoljstvima, mada su mnogi kasnije upadali u skarednosti, blud i krađu zlata. Zanimljivo je da su babuni negirali porodicu, i da su njihovi vođi pozivali sledbenike da napuštaju svoje bračne saputnike, decu i stare roditelje, pridružujući se sekti. Jasno je da Srbi iz Bosne i Hercegovine ovakva verovanja nisu imali. Srpska srednjovekovna država bosanska bila je pravoslavna.

O čemu je onda reč? 

Nastanak neistinite priče o babunima 

U SVOM OGLEDU "Sveti Sava na Žičkom saboru 1221. i latinska jeres", kao i u nizu drugih istraživanja, naš ugledni naučnik, izdavač, tumač i prevodilac Zakonopravila na savremeni srpski jezik, dr Miodrag Petrović daje dokaze o tome koliko je velika borba vođena za očuvanje pravoverja pred navalom imperijalnog Zapada. Naročito veliki doprinos dao je ovaj kanonolog i istoričar u oblasti tzv. bogomilskog pitanja, na osnovu čijeg pogrešnog rešavanja je, između ostalog, stvarana mitologija "autentičnog bošnjaštva".

Dr Miodrag Petrović na tvrđavi u Seru/Fotografije: Muzej fresaka Beograd, Iz knjige: „Kudugeri bogomili u vizantijskim i Srpskim Izvorima i Crkva Bosanska“ i Vikipedija

Prvi koji je u Bosni kao otkrio bogomilsku "crkvu" bio je hrvatski fratar Franjo Rački, u 19. veku. On je sve nazive iz vizantijskih i srpskih srednjovekovnih izvora ("krstjani", "kudugeri", "bogomili", "patareni") pomešao, poistovetivši "krstjane" sa zapadnim Katarima, što se i danas izučava kao "istorijska istina". Tako je akademik Sima Ćirković u svojoj "Istoriji srednjovekovne bosanske države "isticao da su se srednjovekovni stanovnici ove klasične srpske zemlje više smatrali "Bošnjanima" nego Srbima, pa se, po Ćirkoviću, naziv "Bošnjani" javlja daleko češće od srpskog imena. Ćirković je "Crkvu bosansku" smatrao bogomilskom verskom organizacijom.

Naravno, i to protivureči činjenicama: godine 1240, u jednoj povelji, ban Ninoslav svoje podanike naziva Srbljima, dok Dubrovčane naziva Vlasima. Pred kraj 14. veka, Stefan Ostoja se potpisuje kao "kralj Srbljem, Bosni i Primorju", a kralj Tvrtko se kruniše u Mileševi, dok Stefan Vukčić Kosača postaje "Herceg od Svetog Save".

Ko su srednjovekovni "novi bogomili"?

VIZANTIJSKI i srpski srednjovekovni spisi pod "novim bogomilima" podrazumevaju rimokatolike. Zašto? Pravi bogomili su bili dualisti, dvobošci, koji su verovali da su i dobro i zlo božanskog porekla i izvorišta. Po vizantijskim bogoslovima, novi dualisti - bogomili su pripadnici "latinske jeresi", koji su uneli dodatak "filiokve" u Nikeo-carigradski Simbol vere. Duh sveti, tvrde Latini, ishodi ne samo od Oca, nego i od Sina, čime je u učenje o Svetoj Trojici uneto zloverje dualizma, a Duh sveti "umanjen" u odnosu na Oca i Sina. Kao što su papisti pravoslavne nazivali "šizmaticima", tako su pravoslavni njih, zbog izmene Svetog predanja, od dogmatike, preko ikonografije, do asketike, smatrali bogomilima. Rimokatolici su pravoslavne Srbe nazivali i "patarenima", zato što su tvrdili da Duh sveti ishodi samo od Oca (ex Patre), a ne i od Sina (filoque).

Bosna i Hercegovina je u srednjem veku bila srpska i pravoslavna zemlja. Pravoslavni su, a ne bogomili, sebe zvali "krstjanima". Sam Sveti Sava se potpisivao kao "vseh pravovernih kristijan molabnik Sava grešnii". Zato je hvarski biskup Toma uzalud ubeđivao Kosačinog gosta Radina (u Dubrovniku 1452) da se odrekne pravoverja i da se polatini, u čemu, naravno, nije uspeo.

Nemanjići i rimokatolici

NA FRESKAMA Nemanjinog sabora protiv bogomila u Sopoćanima (zadužbini Uroša Prvog) Crkvi Svetog Ahilija u Arilju (zadužbini kralja Dragutina) vidi se Nemanja na prestolu. S jedne njegove strane su episkopi u odeždama i sa oreolima oko glave, s druge strane episkopi bez oreola. Zna se da bogomili nisu imali episkope, već su prezirali crkvenu organizaciju. Jedini koji su u Nemanjino vreme imali episkope, a nisu bili pravoslavni (predstavljeni s oreolima) bili su rimokatolici. Upravo protiv njih su Nemanja i Nemanjići vodili veliku borbu, jer je i u to vreme Rim pokušavao da nametne svoju vlast celom Balkanu, pa i Srbiji. Nemanja je, kao i njegovi potomci, bio spreman na političku saradnju s rimokatoličkim državama, Mlecima i Ugarskom, ali je duhovno branio identitet svog naroda, što ističu i Sava i Stefan u svojim žitijama oca, naglašavajući da je on kršten dva puta - prvi put u Zeti latinski, a zatim u Rasu pravoslavno. Nemanjići su davali slobodu veroispovesti rimokatolicima - Dubrovčani su imali i svoje hramove i svoje sveštenstvo u Srbiji; jedino im je bio zabranjen prozelitizam, što naročito naglašava car Dušan u svom Zakoniku.

Nemanjin sabor u Raškoj, freska iz Crkve Svetog Ahilija u Arilju, oko 1290. godine/Fotografije: Muzej fresaka Beograd, Iz knjige: „Kudugeri bogomili u vizantijskim i Srpskim Izvorima i Crkva Bosanska“ i Vikipedija

Šta je "Crkva bosanska"?

DR MIODRAG PETROVIĆ je pokazao da "Crkva bosanska" nije bila nikakva zajednica samosvojnih jeretika. On kaže: "Crkva bosanska", u stvari, nije bila nikakva crkvenorerahijska organizacija sa crkvenom teritorijom i jurisdikcijom. Ona je bila necrkvena, čisto svetovna - mirska ustanova, koja je u istoriji državno-političkog i pravnog života Bosne imala presudnu ulogu. Grčka reč "ecclesia" (crkva) prvobitno je značila veće, senat, skupština. "Crkva bosanska" je diplomatsko - savetodavno, arbitražno-posredničko telo pri dvorovima bosanskih vladara i vlastele. Sastavljena je od najumnijih, najuglednijih, najpoštenijih krstjana, zaduženih da zastupaju interese svojih gospodara i da čuvaju pravni poredak države, oblasti. U njihovu reč, savet i sud je moralo da se veruje. Zato njih uvažavaju ne samo bosanski vladari, nego i Dubrovčani i srpska vlastela. "Crkvu bosansku" čine: djed, gost, starci i strojnici - porota. Niko od njih ne vrši nikakvu crkvenojerarhijsku-svešteničku službu, jer su svi mirska lica. Oni su "poglaviti krstjani" što znači učvršćeni u pravoslavnom učenju".

Od srednjeg veka do danas

UOSTALOM, evo šta kaže sam profesor Miodrag Petrović u svom intervjuu "Geopolitici" datom januara 2014. godine: "Naime, kroz čitav srednji vek, a i danas, rimokatolici u pravoslavnim Srbima, i ne samo u njima, vide šizmatike koje hoće da vrate u "pravu vjeru". U takvom nastojanju mnogo puta su pribegavali i najsvirepijim zverstvima. Danas - ako iza sebe ostavimo Jasenovac, Jadovno, Prebilovce, Glinu i druga mesta, pa i "Oluju", u poslednjem ratu Hrvata protiv pravoslavnog srpskog življa - nije im potrebno da posežu za onim fizičkim nasiljem, koje je vekovima trajalo, jer primenjuju metode prefinjene diplomatije. Naruku im ide i to što na Bogoslovskom fakultetu i u vrhovima Srpske pravoslavne crkve imaju mnoge saradnike koji po Srbiji i van nje trube o nekakvom "premošćavanju razlika", o teologiji "dvaju plućnih krila", o "ekumenizmu", o izopačenom duhu Milanskog edikta, itd.

Zbog takvih saradnika važno je podsetiti javnost kako su se Srbi, gorostasi u veri, znalački postavljali i sa velikom revnošću uspešno suzbijali rimokatoličke misionare. Naime, postavljali su svojevrsne brane naspram prodora te tuđe iskvarene vere. Ne upadom na tuđu teritoriju, kako oni to odvajkada čine, nego sa svog praga. Najranija i najpresudnija brana bili su Stefan Nemanja, potonji Sveti Simeon Mirotočivi, i njegov sin, prvi arhiepiskop srpski - Sveti Sava. Pošto su Nemanju obavestili - prvo jedna devojka, kad se požalila na veru ljudi u kući za koju beše isprošena, gde je videla i kumire (kipove), zatim jedan vojnik kad je uočio kako se u Otačastvu poput kukolja brzo širi neka nova tuđa vera - sazvao je Sabor na kojem je osuđena ta nova vera, a pravoverje učvršćeno i potvrđeno. Arhiepiskop Sava na Žičkom saboru 1221. godine drži "Besedu o pravoj veri", i vraća zabludele koji su poput Latina čitali Simvol vere sa dodatkom filioque. A da je reč zaista o Latinima rimokatolicima kao jereticima, to izričito svedoči Teodosije, mlađi životopisac Svetoga Save. Pošto rimokatolički misionari ni posle takvih osuda nisu prestajali da po Srbiji preveravaju pravoslavni živalj, podižu se nove brane oličene u spisima kojima se razobličava latinska jeres. Najistaknutiji i najuspešniji u tome su Nikodim Himnograf, Vladislav Gramatik, Konstantin Filosof Kostenečki, sa spisima u kojima se do tančina razobličava rimokatolička vera kao duhoboračka, babunska ili bogomilska dualistička. A o tome da su babuni, u stvari, bogomili, svedoči jedna glosa u Zakonopravilu Svetoga Save, o čemu sam potanko pisao u svojim radovima.

Stefan Nemnja, freska iz Bogorodičine crkve u Studenici/Fotografije: Muzej fresaka Beograd, Iz knjige: „Kudugeri bogomili u vizantijskim i Srpskim Izvorima i Crkva Bosanska“ i Vikipedija

Dušanov zakonik

O DUŠANOVOM zakoniku Miodrag Petrović kaže: "Posebnu vrstu odbrane pravoslavlja i osude rimokatoličke vere čini Dušanov zakonik (1349. i 1354), gde se u 1. članu pod hrišćanima podrazumevaju samo pravoslavni, a u članovima 68. govori se o Latinima isključivo kao jereticima, dok se u 85. članu propisuje stroga kazna za one koji izgovaraju "babunsku reč". Ta babunska reč je samo jedna - filioque, kao rimokatolički dodatak u 8. članu Simvola vere.

Dušanov zakonik/Fotografije: Muzej fresaka Beograd, Iz knjige: „Kudugeri bogomili u vizantijskim i Srpskim Izvorima i Crkva Bosanska“ i Vikipedija

Na taj način su zasvedočili svoje pogrešno učenje o tome da Duh sveti ishodi ne samo od Oca, kako piše u Jevanđelju (Jn. 15, 26), nego i od Sina. Eto zbog čega su nazvani duhoborcima, dualistima, babunima, bogomilima, što će reći - jereticima o čemu sam podrobno pisao u svojim knjigama. Nazvani su i "novim bogomilima" zato što su, poput starih bogomila, dualisti, kad se radi o ishođenju Duha svetog. Za razliku od takvog jeretičkog učenja, kod pravoslavnih je dogmatsko učenje da, po rečima Svetog Simeona Solunskog (1410-1427), ne može jedno isto da istovremeno izvire (ishodi) iz dvoje. Latini ne razlikuju dve glagolske imenice: ishođenje i poslanje, zbog "skučenosti njihovog jezika", kako to Sveti Sava prenosi u jednoj (51) od triju glava (4951) Zakonopravila protiv latinske jeresi.

"Jer, Duh sveti ishodi od Oca, a šalje se preko Sina." 

"Šta se zna o "Crkvi bosanskoj"?

O "CRKVI BOSANSKOJ" Petrović piše: "Ukratko rečeno, rezultati do kojih sam došao na osnovu proučavanja srednjovekovne izvorne građe ništa podudarno nemaju sa razuđenim domišljanjima o tome u domaćoj i stranoj istoriografiji od preko sedam stotina bibliografskih jedinica. Niko od proučavalaca do sada nije mogao da odgovori na nekolika ključna pitanja u vezi sa "Crkvom bosanskom", kao na primer ko je njen osnivač, gde joj je bilo sedište, zašto ne postoji nijedan dokument koji bi govorio o nekakvoj crkvenojerarhijskoj i duhovnoj njenoj službi, zašto se od pada Bosne pod Turke 1463. godine uopšte ne pominje postojanje "Bosanske crkve", koja bi trebalo da nadživi pad pod Turke, kao što se to dogodilo sa Srpskom pravoslavnom crkvom. /"/ Vođen izvornim srednjovekovnim podacima, izveo sam i objavio zaključke o tome - ko su "krstjani" i šta je "Crkva bosanska". "Krstjani" u srednjem veku, ne samo u Bosni, jesu hrišćani Istočne katoličanske (ne katoličke) crkve.

Tim imenom su se raspoznavali i razlikovali od rimokatolika koji nisu smatrani hrišćanima. Sveti Sava se potpisao kao "molabnik svih pravovernih", nazvavši ih "krstjanima", tj. hrišćanima.

Sveti Sava, freska u crkvi Bogorodice Ljeviške u Prizrenu/Fotografije: Muzej fresaka Beograd, Iz knjige: „Kudugeri bogomili u vizantijskim i Srpskim Izvorima i Crkva Bosanska“ i Vikipedija

"Crkvu bosansku" su činili "poglaviti krstjani", što će reći - provereni i u veri učvršćeni hrišćani, koji nisu bili svešteničkog ili crkvenojerarhijskog reda, nego svetovnjaci (laici). Imali su hijerarhijski poredak na čelu sa "djedom": gost, starac, strojnik. Djed je jednom samo pomenut u izvorima kao "episkop", u značenju "nadziratelj", što je ostalo iz vremena kad su Vizantinci vladali Bosnom. Inače, zvanje "episkop" datira još iz vremena mnogo pre pojave hrišćanstva. Filip i Aleksandar Veliki postavljali su episkope u novoosvojenim gradovima, čiji je zadatak bio da nadziru poredak. Ne samo vladar, nego i svaki oblasni gospodar u srednjovekovnoj Bosni, imao je pri dvoru "Crkvu bosansku" kao čisto svetovnu, a ne svešteničku ustanovu. Zadatak joj je bio da - kao diplomatsko, savetodavno i arbitražno telo - štiti interese svog vladara, odnosno gospodara, bilo da se radi o diplomatiji ili rešavanju sudskih sporova, oko međa, na primer, bilo da se radi o tome da ne padnu pod uticaj rimokatolicizma, radi čega su i morali biti "poglaviti krstjani".

Rimokatolička istoriografija je uspela da zavede gotovo sav naučni svet tako što je skrenula pažnju sa rimokatolika kao bogomila, predstavljajući za bogomile i patarene krstjane u Bosni. Iz takve bajke ponikla je nova bajka o tome da je "Crkva bosanska", budući sastavljena od jeretika krstjana kao bogomila, osnova za stvaranje danas zvane "muslimanske nacije". Ali u toj besmislici nema istorijskog kontinuiteta za stvaranje "muslimanske" ili "bošnjačke nacije" zato što je "Crkva bosanska" nestala kad je sultan Mehmed Drugi 1463. osvojio Bosnu. Nestankom "Crkve bosanske" međutim, nisu nestali i "krstjani", jer se oni i posle te godine pominju u turskim popisima. Pošto, dakle, "krstjani" nisu bili bogomili, onda se ne može vezivanjem za ove stvarati nekakva muslimanska ili bošnjačka nacija.

"Krstjani", u stvari, kao većinsko stanovništvo, i "Crkva bosanska" ne samo da predstavljaju svojevrsnu snagu državnog uređenja srednjovekovne Bosne, nego i nepremostivu branu za veći uspeh rimokatoličkih misionara.

BONUS VIDEO: KARAĐORĐEVO ZVONO ODJEKUJE 210 GODINA - Vožd ga je darovao da bi objavilo slobodu narodu

Preporučujemo

Društvo

1 3

ČOVEK KOJI JE RAZVEJAO MAGLE NAŠE ISTORIJE: Kusturica - Ekmečić je objašnjavao uzroke iz kojih izviru posledice sa kojima se danas suočavamo

16. 10. 2022. u 19:00

Društvo

0 0

DUBOKA I NADMOĆNA VIZIJA: Aleksandar Vučić - "Ekmečić nam je ostavio u amanet da nikada više ne ratujemo"

16. 10. 2022. u 16:30

Društvo

0 1

"JEDINO PROTIV SRBA SU SVI SLOŽNI" Milorad Vučelić - Pronicljivost umnog velikana nam je posejala savremene putokaze

15. 10. 2022. u 16:30

Društvo

0 6

DIJALOG PROŠLOSTI SA SADAŠNjOŠĆU: Milorad Ekmečić spoj najbolje intelektualne tradicije i vrline našega naroda

14. 10. 2022. u 19:00

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije