NASLEĐE BRANI OD PLAGIJATA: Jan Gložik čuva tradiciju čuvene škole naivnog slikarstva iz Kovačice

PITOMOM mestu u Banatu - Kovačici i čuvarima njene kulturne baštine, a naročito naivnom slikarstvu, divili su se Rolingstonsi, posada Apola 11, španski kralj Huan Karlos, Alen Delon, Ursula Andres i brojne druge svetske ličnosti.

PODUKA Jan se bavi i pedagoškim radom sa decom, Foto B. Grujić

Naivno slikarstvo iz Kovačice, kao fragment kulture življenja Slovaka u Banatu i realnog sagledavanja tradicije, običaja, svakodnevnih rituala, malih običnih ljudi, paora, u svetskim okvirima zapaženo je davno, 60-ih i 70-ih godina prošlog veka, kada je doživelo procvat.

Nije preterano reći da su impresije na platnu Zuzane Halupove i Martina Jonaša, kao i dvadesetak njihovih najdarovitijih učenika i naslednika, izazivale gotovo masovnu histeriju.

Da bi videli to čudo, naivu kao specifičan i do tada malo poznat pravac u slikarstvu, svetska umetnička elita dobrano se zaljuljala i zavirila kroz širom otvorene pendžere pitomog i tipično banatskog mesta, a da je naiva zaista svetski hit uverile su se brojne poznate ličnosti iz sveta umetnosti, krunisane glave, obični ljubitelji slikarstva...

Foto B. Grujić

Kilometri oslikanog platna, upornost i istrajnost da se koreni specifičnog pravca probude i nadograde, doveli su do toga da je naivno slikarstvo iz Kovačice zaposelo svoje mesto na Uneskovom spisku nematerijalnog kulturnog nasleđa kao fenomen slovačkog naroda koji živi u Srbiji.

- Samim tim što se kulturno nasleđe jedne nacionalne manjine našlo na Uneskovom spisku, govori koliko je naivno slikarstvo cenjeno i kakve razmere ima, a ovo je inače prvi put u svetu da je jedna država kandidovala baštinu manjinskog naroda, što takođe govori o tome koliko se i Srbija zalaže za to da svi budu ravnopravni sa većinskim narodom - započinje priču Jan Gložik (67), slikar naivac iz Kovačice, koji sarađuje sa mnogobrojnim galerijama, muzejima, kulturnim ustanovama i udruženjima, kako u Srbiji, tako i u inostranstvu.

- Ne bih nikoga posebno izdvajao, okupljeni smo i majčinski povezani sa Galerijom naivnog slikarstva u Kovačici, čiji sam član od 1989. godine, kada je bilo mnogo teško naći se na magičnom spisku, da ne pričam koliko je truda i rada trebalo uložiti - iskren je Gložik, prisećajući se da su o kriterijumu prijema odlučivali vrhunski stručnjaci, likovni kritičari i istoričari umetnosti, uz opasku da je danas situacija drugačija i da pojedinci, koji su naslikali samo jednu, ili nekoliko slika, sami sebe etiketiraju, kao da su pripadnici škole i pravca naive.

Foto B. Grujić

Ubeđen je naš sagovornik da bi o ovom sve prisutnijem problemu trebalo povesti više računa, jer tamni oblak preti i stvaralaštvu u Kovačici, da od fenomena svetskih razmera preraste u kič i plagijat onoga što je nekada kovačička naiva predstavljala.

- Naravno da shvatam da se pojavljuju nove generacije slikara, to je uostalom i jedini uslov da slovačko naivno slikarstvo nastavi da živi, ali se mora obratiti pažnja ko se predstavlja pod imenom slikara iz Kovačice - dodaje Jan, ističući da se danas ljudi slikarstvom mahom bave radi prestiža, isticanja, popularnosti, a da je suština onoga zbog čega i kako je nastalo slikarstvo u Kovačici, potpuno u drugom planu.

- Nije isto iskrene duše i čista srca, stati ispred platna i naslikati nešto što je emocija i pokušati to samo da kopiraš - napominje slikar, zahvalan Bogu na istinskom daru i kreativnosti, kao i osećaju za inovacije i avanture u umetnosti, što ga je ohrabrilo da kao prvi naslika sliku ogromnih razmera, sada već davne 1992. godine kada je njegova Kovačica proslavljala 190 godina od doseljenja prvih Slovaka na ove prostore.

Zatim su oštrim i preciznim potezima kista, nastale i druge slike velikih razmera, na kojima su motivi: dvesta godina od osnivanja Kovačice, dolazak Ćirila i Metodija na Veliku Moravu (ova slika stalno je izložena u Ministarstvu inostranih poslova u Slovačkoj), pa 500 godina reformacije dr Martina Lutera, izložena na Evangeličkom fakultetu u Bratislavi, kao i mnoge druge.

- Dosta vremena mi treba da naslikam jednu sliku, pošto je slikam srcem i moram biti inspirisan, jer nisam od onih koji mogu samo da "štancaju" slike kao na traci, ne razmišljajući o njenoj poruci, motivima, dubini i slikom moram biti najpre zadovoljan ja - dodaje Jan Gložik uz obrazloženje da ne postoje dve iste slike i da neke, koje su u njegovoj ličnoj zbirci želi da ostavi svojoj deci, a da mu je upravo za njih nuđen basnoslovan novac.

Slikajući ulja na platnu i grafike od 1975. godine, Jan Gložik je svoju prvu samostalnu izložbu u rodnoj Kovačici imao 1983. godine, dok je prvi put u inostranstvu izlagao 1992. godine u Bratislavi, u Slovačkoj.

Šarenim koloritom često prikazuje i život ribara, razne biblijske motive, dok je crkva u Kovačici uvek u pozadini njegovih slika.

Galerija naivnog slikarstva u Kovačici danas broji 26 slikara koji su članovi, uz još desetak slikara koji se tako predstavljaju. Po mišljenju dokazanih pripadnika škole trebalo bi da prođe još dosta vremena da njihove slike kvalitetom potvrde vrednost i nastave istinski pravac naive iz Kovačice, koji su svojim delom utrli Zuzana, Martin i ostali priznati majstori naive.

Foto B. Grujić

U vinu je istina

PONOSAN na svoje dve grafičke mape "Muzikanti" i "In vino veritas", okušao se Jan i u drugim tehnikama, ulju na staklu, pastelu, akvarelu, kombinovanim tehnikama, oslikavajući razne predmete, kao što su tikvice, šamlice, a česti motivi njegovih dela, su situacije iz svakodnevnog života i rada ljudi sa sela, na njivi, zimski pejzaži, muzikanti, kao i tradicija i običaji njegovih Slovaka iz Kovačice.

Blagorodna Srbija

MEĐU brojnim nagradama i priznanjima, naš sagovornik je 2008. godine postao jedan od 204 nosioca Prvog srpskog pasoša, koji je dodeljivala Vlada Srbije, a njegove slike krase zidove zgrada Ministarstva kulture Slovačke, Muzeja Trube u Guči, a najnovija dela velikih razmera, koje je naslikao sa svojim kolegama su slike "Blagorodna Srbija" i "Moja jedinstvena Kovačica", koje krase Galeriju naivne umetnosti u Kovačici.

Samostalne izložbe

KAO veliki humanista, svoja dela Gložik redovno donira u dobrotvorne svrhe i u korist crkve u rodnoj Kovačici. Do sada je imao blizu 60 samostalnih i više od 70 zajedničkih izložbi, u Slovačkoj, Francuskoj, Italiji, Nemačkoj, Austriji, Finskoj, Holandiji, Portugaliji, Japanu, Kini, Kanadi, Americi.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije