KRALJEVOG SOKOLA SKUVAO POTOK Legenda o nastanku Tbilisija utkana u istoriju Gruzina, koji sebe smatraju naslednicima Nojevih potomaka

SVOJU zemlju Gruzini zovu Sakartvelo, čime označavaju poreklo koje, prema predanju, vode od Kartlosa, jednog od sedmorice sinova Togramaha, unuka najstarijeg sina biblijskog proroka Noje - Jafeta, od kojeg su, posle velikog potopa, nastali svi evropski narodi.

Foto Privatna arhiva

Ta povezanost sa dubokim korenima čovečanstva, nije samo mitološka, već je dokazuje i nauka.

Tokom iskopavanja na lokalitetu Dmanisi, 85 kilometara jugozapadno od Tbilisija, naučniici su 1991. otkrili deo ljudske vilice sa zubima, koja je po svojoj anatomiji slična homo erektusu, čija je starost procenjena na 1,77 miliona godina. To su do sada najstariji tragovi čoveka izvan Afrike. Ovo otkriće sa padina Kakvkaza ukazalo je na prve migracije, staze kojima su se kretali naši prapreci ka tromeđi Afrike, Azije i Evrope.

Foto Privatna arhiva

Epohalni nalaz, kao i potom otkriveni ostaci hominida iz istog perioda, uz paleolitsko oruđe i oružje, skelete i druge ostatke tadašnjih životinja (među njima i zub izumrlog nosoroga, iskopan 1983), čuvaju se u Nacionalnom muzeju Gruzije. Postavka predstavlja svet iz kamenog doba, a upotpunjuju je likovni prizori. Na jednoj od legendi, uz napomenu da je iskopavanje u ruševinama nekadašnjeg srednjovekovnog naselja započelo 1936, između ostalog, piše:

"Ova važna otkrića su ponovo napisala istoriju ljudske evolucije. Ljudski ostaci iz Dmanisija, koji predstavljaju najmanje pet individua, a svi datirani pre oko 1,77 miliona godina, najbolje su očuvani fosili na svetu iz tog vremenskog perioda... Dmanisi čuva ne samo jedno najvažnijih paleolitskih nalazišta u Evroaziji, već i bogate arheološke zapise o gruzijskom bronzanom dobu i srednjem veku".

A kako su muzeji lična karta svake kulture, u ovoj gruzijskoj, jedan deo, ispisan je doslovno - zlatom. Već na ulasku u arheološku riznicu, citat antičkog istoričara Strabona, iz "Geografije", podseća da su argonauti upravo tu, u nekadašnjoj Kolhidi (kraljevstvo između Crnog mora i Kakvaza), tragali za Zlatnim runom:

- Bogatstvo regiona oko Kolhide, koje čine rudnici zlata, srebra, gvožđa i bakra, sugerišu razuman motiv za Jasonovu ekspediciju.

Foto Privatna arhiva

Legenda o Zlatnom runu je, inače, zasnovana na običaju tamošnjih drevnih plemena da postave jagnjeće krzno na dno zlatonosnog potoka, kako bi se u njega hvatali grumeni. A u impozantnoj muzejskoj riznici, zlatni i srebrni primerci razvijenog juvelirstva predstavljaju predhrišćansku istoriju gruzijske kulture od 3. milenijuma pre nove ere, do 4. veka nove ere. Među gizdavim ogrlicama, minđušama, grivnama, pojasevima, tanjirima, iglama, medaljonima, figurinama ljudi i životinja, najfinije izrade, naročito se diče peharom, datiranim u 18.-17. vek pre nove ere. Iskovan je iz jednog komada zlata, ukrašen poludragim kamenjem, i očuvan kao da je juče izašao ispod čekića.

Kuda god, i čime god da se krstari po Gruziji, to je uvek i putovanje kroz vreme. Pa drevna Micheta, koja je gotovo cela, sa svojim hramovima, manastirima i zidinama, pod zaštitom Uneska, vraća u doba kada su u ovojoj staroj prestonici, na ušću reke Aragvi u Kuru, Gruzini, inače pravoslavci, primili hrišćanstvo. Misionarka sveta Nina, rođaka svetog Đorđa, zaštitnika ove zemlje, koja im je veru donela u 4. veku iz Kapadokije, odlučila je da se tu podige prva crkva. Za njenu osnovu, od drveta kedra, napravljeno je sedam stubova, od kojih je šest čvrsto stajalo, a sedmi se sam od sebe podigao u vazduh i spustio tek posle celonoćnih Nininih molitvi. Iz njega je onda potekla sveta, lekovita tečnost.

Foto Privatna arhiva

Prema verovanjima isceliteljska moć kedra potiče direktno od Hristovog plašta, koga je izvesni Ilija, Jevrejin iz Gruzije, kupio na Golgoti od rimskog vojnika i doneo kući. Njegova sestra Sidona je zagrlila plašt i umrla, a kako nisu mogli da joj ga izvuku iz stiska, sa njim je sahranjena. Na tom mestu izrastao je kedar od koga je izgrađena prva crkva - Svetitskhoveli (u doslovnom prevodu - "stub koji život daje"). Današnji saborni hram, koji pripada svetskoj kulturnoj baštini, svojevrsni gruzijski Panteon, u kojem je sahranjeno deset kraljeva, ali i mnoštvo drugih znamenitih istorijskih ličnosti tokom vekova, izgrađen je između 1010. i 1029. godine Njegovom arhitekti Arsukisdzeu, tadašnji vladar odsekao je ruku, jer je crkva, uz svu svoju velelepnost bila - asimetrična. A iz njenog dvorišta, pogled se uzdiže na vrh brda, na još jednu jedinstvenu arhitektonsku i religijsku znamenitost - manastir Džvari, iz 6. veka, prvi gruzijski hram sa krstom u osnovi.

Foto Privatna arhiva

I kao što reka Kura od Michete teče ka Tbilisiju, tako staru i novu prestonicu spajaju legende koje se pletu oko njih. Jedna kaže da je u petom veku kralj Vahtang Prvi Gorgasal, lovio u okolnim šumama, i da je njegov soko sustigao fazana. Krenuo je da traži ptice i našao ih skuvane u toplom izvoru. Druga, manje rasprostranjena, da je ranio jelena, koji je ušao u lekovitu vodu i zacelio rane. Zadivljen, na tom "toplom mestu" (značenje imena Tbilisiji, na gruzijskom) osnovao je grad, koji će potonje epohe utvrđivati i razarati, darivati mu kule, dvorove, hramove, kuće živopisnih doksata, mostove, palate, solitere, metro, gondolu... i naravno, banjska kupatila.

Na ulicama i trgovima prestonice ove zemlje vina, nara i Zlatnog runa, savremeni život pulsira isprepletan sa kazivanjima iz davnina. Tu istorijsku vertikalu, te kavkaske krugove opisane dugim trajanjem, ne može da zaljulja ni gramzivost digitalne epohe 21. veka.

Grad u pećini na putu Svile

Foto Privatna arhiva

SUDBINU Gruzije dugo je određivalo i to što se nalazila na čuvenom "putu svile". Jedno od skloništa karavanima, na ovoj etapi trgovačke rute, bio je i grad Upliscihe, usečen u stenu sa sistemom pećina (poput onih u Kapadokiji). Naseobina nastala još u bronzano doba, svoj zlatni period imala je od 4. veka pre nove ere, do 4. veka nove ere, kada se tu nalazilo oko 700 pećina i podzemnih struktura (sačuvano ih je 150), a potom i u srednjem veku, u doba najmoćnije kraljice Tamar. Danas je tu na levoj obali Kure, desetak kilometara od Gorija (rodno mesto Staljina), istorijsko-arheološki muzej na otvorenom. Umesto karavana, česti su gosti turisti, kojih je sve više iz svih krajeva sveta.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije