SVETINJE U ŠIBENIKU SVEDOCI VEKOVNOG TRAJANJA SRBA U OVOM GRADU: Trezor pun srpskih tragova

BOGATO je kulturno i duhovno nasleđe Srba u Šibeniku.

Foto: I. Marinković

Od 16. veka kada su u njemu podignuti prve srpske crkve, naš narod se okupljao oko svojih svetinja - stožera vere i obrazovanja. Proticala su stoleća, ponekad kao mirna reka, češće kao bujica, ali duhovne, umetničke i nacionalne dragocenosti koje su u ovom gradu sačuvane do naših dana važno su svedočanstvo trajanja Srba u ovom gradu.

Danas je broj naših sunarodnika u Šibeniku trostruko manji nego 1991. U to vreme, bilo ih je 3.889, verovatno i koju stotinu više ako se zna da je bilo 768 Jugoslovena. Tri decenije kasnije, onih koji su se na popisu izjasnili kao Srbi ima 1.045, ali opet im je broj možda par stotina veći jer se neki "kriju" izjašnjavajući se kao pravoslavci, a njih je više od 900... I među jednima i među drugima, teško je naći ornog sagovornika da priča o Srbima u ovom gradu. Kažu, uvek će ih neko pogrešno protumačiti. Ipak, s ponosom nas upućuju do srpskih znamenitosti.

Foto: I. Marinković

Od tvrđave Barone, "stražarom" nad Šibenikom, onom unutar starih zidina grada, Ulicom Nikole Tesle, sišli smo do naselja Varoš, gde je oduvek živelo najviše Srba. Skrećemo u Težačku ulicu, koja imenom "svedoči" da su mnogi naši sunarodnici ovde bili zemljoradnici koji su obrađivali vinograde i polja. Na njenom početku, na broju 6, prelepi je Vladičanski dvor, sedište Eparhije dalmatinske.

- Nacrtao sam česmu u šibenskom Varošu, gde sam živeo, koja je godinama značila život u tom bezvodnom delu grada. Sada od nje nema traga niti je se ko seća - setismo se "Zapisa s predumišljajem" Milutina Dedića, jer, kako je opisao, po toj zaboravljenoj česmi ceo kraj nazvan je Bunarima, a tu gde su nekad bili bunari, danas je upravo Vladičanski dvor.

Ovaj srpski akademski slikar, istoričar umetnosti i putopisac, rođeni Šibenčanin, stariji je brat Arsenija Arsena Dedića, velikog pesnika, kompozitora, kantautora. U kući roditelja Jovana i Jelke (Veronike), odrastali su u Ulici Nikole Tesle 41, a nedaleko od Ulice Sveti Spas koja i dan-danas nosi to ime po srpskoj pravoslavnoj Crkvi Svetog Spasa (Vaznesenja Gospodnjeg).

- Ovaj hram mnogo govori o našem trajanju u Šibeniku - kaže nam jedna Srpkinja. - A grad je trezor, trezor pun srpskih tragova u Šibeniku. Unutar njegovih zidova, Grci i Srbi su 1569. podigli Crkvu Svetog Julijana. Ali, već 1600. u Varošu, Srbi podižu još jednu bogomolju i posvećuju je Časnom krstu. U njemu je bogosluženo sve dok tik do nje, 1778, nije podignuta ova Crkva Svetog Spasa. Od tada pamti i dobo i zlo, a u ratu devedesetih nije stradala zahvaljujući šibenskom biskupu Srećku Badurini, koji je usijanim glavama zabranio da skrnave srpsku svetinju.

Владичански двор у насељу ВарошFoto: Фото: И. Маринковић

POGLEDAJ GALERIJU

A u njoj predivan ikonostas, na dverima ikona Svetog Save iz 17. veka, a od oltara levo, prostorija sa dva sarkofaga. U njima počivaju episkopi dalmatinski: Nikodim (Milaš) i Danilo (Pantelić). U porti crkve pravoslavno groblje, u miru čempresa glasno svedoči istoriju Srba u Šibeniku. Večna je tu kuća Petra Kovačevića i Jovana Bovana, bogatih srpskih trgovaca i dobrotvora, koji su se iz Mostara doselili u Šibenik i u njemu ostavili vanvremenski trag.

Kovačević je zaveštao novac za osnivanje prve ženske osnovne škole u gradu, a Bovan je zaslužan što je 1807. u Šibeniku počela da radi prva srpska škola. Njen đak bio je i potonji pisac Simo Matavulj, čiji su roditelji i preci sahranjeni na ovom groblju. Tu je i beli spomenik na kom ćirilicom piše "Obitelj Dedić" a pod njim počivaju otac, majka i preci Milutinovi i Arsenijevi. Odmah pored je i grobnica protojereja Konstantina Krstanovića, ubijenog u Drugom svetskom ratu, a koji je "presudio" da imena sinova Dedića ne budu Luka i Igor, već Milutin i Arsenije, po srpskom kralju i po srpskom patrijarhu Čarnojeviću...

Spuštajući se iz Varoša prema centru grada, da "upoznamo" još dva srpska hrama, saznajemo da je još jedna ulica, tu u centru grada, deo "srpske priče". Ona nosi ime po dr Božidaru Petranoviću, srpskom istoričaru i pravniku, rođenom Šibenčaninu čiji je brat bio vladika Gerasim (Petranović). Značajna srpska istorijska ličnost, član Srpskog učenog društva u Beogradu, saradnik Vuka Karadžića, Božidar se sredinom 19. veka zalagao za zajedništvo Srba i Hrvata... Možda je taj san u nekom trenutku bio dosanjan, ali danas, sve što nosi prefiks "srpski", čini se još kao šapat i plašljivo disanje iako može samo da služi na ponos Šibeniku i Srbima zbog dubokog traga i snažnog pečata koje su u zidinama grada vekovima klesali. 

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije