RASKOŠ USMENOG PEVANJA KRAJINE: Antologija Srpske lirske narodne poezije sa područja Like, Banije, Korduna

NA osnovu dugogodišnjeg upornog i strpljivog proučavanja rukopisnih i štampanih zbirki srpske narodne poezije sa prostora Like, Banije, Korduna, bivše Vojne krajine, dr Slavica Garonja (1957) sačinila je dragocenu "Antologiju srpske lirske narodne poezije Krajine", koju je nedavno objavilo Zavičajno udruženje "Sava Mrkalj" iz Novog Sada.

Foto Privatna arhiva

Pred čitaocima je 400 pesama (i 50 varijanti) koje svedoče o žilavom opstajanju usmenosti u srpskom narodu na ovom području.

Folklorista, proučavalac književnosti Srba iz Hrvatske i književnog stvaralaštva žena, uz niz studija, Garonja je objavila nekoliko romana, zbirki priča i pesama za koje je dobila nagrade "Pečat vremena", "Sava Mrkalj", "Milutin Uskoković", "Dragojlo Dudić".

- Antologija je zamišljena i delimično sređena pre dve decenije, kada sam, radeći doktorsku disertaciju i proučavajući zbirke narodne poezije, najviše iz 19. veka, uočila izuzetne primere narodne lirske pesme, kao i balada. Uvidela sam da su to nepoznate vrednosti naše usmene baštine koje proširuju Vukov korpus, znatno ih motivski obogaćuje, a po estetskom merilu, kao jeziku, stoje u ravni njegovih najlepših zapisa - kaže Garonja, za "Novosti". - Mnogobrojne pesme sada su ugledale "svetlo dana" direktno iz rukopisnih zbirki starijih više od sto, sto pedeset godina, koje sam pronalazila najviše u Etnografskoj zbirci Arhiva SANU, Matici srpskoj u Novom Sadu i u Zavodu za proučavanje folklora u Zagrebu.

Na ovaj način u antologiji su predstavljene sve vrste pesama: mitološke, hrišćanske, obredne, pesme o radu, ljubavne, žetelačke, šaljive... One pokazuju svu raskoš usmenog pevanja u regijama bivše Vojne krajine, odnosno današnje Hrvatske. Srpski narod na ovom prostoru je ostavio ogroman trag u folkloru što je nedovoljno poznato.

Neki sakupljači pesama u 19. veku imali su sreću da svoj rad i obelodane. Te sreće nisu bili učitelji Milan Obradović i Sima Mileusnić, čiji je ogroman opus gotovo čitav vek čamio u Arhivu SANU. Boraveći kao studentkinja među bivšim stanovnicima kamenskog kraja Garonja je, kaže, bila iznenađena lepotom zabeleženih primera. Među kazivačima pesama naročito se isticala njena baka Marija Ćurćija, kao i niz drugih darovitih žena (Dušanka Bošnjak, Anđa Letić, Stanka Puača, Jela Bunčić Knežević, Milka Grujić...)

Foto Privatna arhiva

- Trudila sam se da svaka objavljena pesma ima "ličnu kartu" tako što je ispod svake navedeno ime sakupljača, regije, često i sela, i obavezno godina kada je zabeležena. To je svojevrsni hod kroz istoriju stariju od tri veka, jer su mnogobrojne pesme zabeležene još u Erlangenskom rukopisu s početkom 18. veka, dok su zapisi najčešći iz 19. veka, što je bio zenit usmenog pevanja na ovom području. Nakon egzodusa 1991. i 1995. ovaj srpski nacionalni korpus se raspršio da se više nikada ne sastavi. Dakle, za mlade naraštaje ovo je književni spomenik, šta je sve na srpskom jeziku ispevano i sačuvano u regionima u kojim danas nema Srba ili ih je veoma malo - ističe Garonja.

Antologičarka ukazuje na završnu pesmu u ovom izboru iz zbirke Stanka Opačića Ćanice, koja na sveobuhvatan način predstavlja Krajišnika. To je čovek koji ljubi svoju zemlju, porodicu, nepotkupljiv je od viših sila, čak i od zanosne vile, a u tragičnom je raskoraku.

Čuvajući "caru granice", svestan je svoje klete sudbine u kojoj opstojava vekovima, a na ovaj način opstaje večno u lirskoj narodnoj pesmi koju je ispevao i očuvao.

GLASOVI ISPOD PAPRATI

U PESMAMA su često sačuvani jedini tragovi postojanja mnogih sela (navedenih u ovoj antologiji) čije su imena često poetična, poput Sloboštine, Miljanovca, Dobre kuće, Doljana, Oljasa.

- U njima sada buja vegetacija, jer nema više srpskog stanovništva, pa su ove pesme i svojevrsni ostaci "glasova ispod paprati", kako sam naslovila jedan svoj nedavni roman -kaže Garonja.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije