SVET JE ZNAO SAMO ZA KRALJEVINU SRBIJU: Ratni saveznici nisu blagonaklono primili proglašenje nove države na Balkanu

PROGLAŠENjE nove države na Balkanu - Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, koje je pompezno upriličeno 1. decembra 1918. godine u maloj jednospratnoj kući trgovca Alekse Krsmanovića na Terazijama - nije blagonaklono primljeno među ratnim saveznicima Srbije.

Trijumfalni ulazak pobedničke srpske vojske u Zagreb 1918. godine

Na zahtev tadašnjeg predsednika Jugoslovenske vlade Stojana Protića da novu kraljevinu priznaju vlade Amerike, Engleske, Francuske, Italije i drugih zemalja, u francuskom ministarstvu inostranih poslova, koje je pripremalo Mirovnu konferenciju u Parizu, odgovoreno je: "Savezničke vlade, primivši do znanja učinjenu im notifikaciju o ujedinjenju svih Srba, Hrvata i Slovenaca pod dinastijom Karađorđevića, prisiljene su da jave srpskoj vladi da ne mogu priznati političku promenu izvršenu uoči Kongresa mira, koji je jedino pozvan da odluči o konačnoj sudbini teritorija i stvaranju novih država."

Srpski ratni saveznici bili su izričiti: tokom Prvog svetskog rata znali smo samo za Kraljevinu Srbiju i Kraljevinu Crnu Goru. Samo su se njihovi vojnici borili protiv zajedničkog neprijatelja - Nemačke i Austrougarske. Saveznici su srpski narod smatrali prijateljskim. Ostala dva naroda koja su činila Jugoslaviju - Hrvate i Slovence-tretirali su kao neprijatelje. Objašnjenje je bilo jednostavno: pripadnici ova dva naroda, kao vojnici Austrougarske monarhije, borili su se protiv sila Antante. Odbojan stav pokazala je i Italija. Ona je pretendovala na Istru i deo Dalmacije, pa je narod sa ovih teritorija, Hrvate i Slovence, svrstala među svoje i savezničke neprijatelje.

OD tada pa do 18. januara, kada je otvorena Mirovna konferencija u Parizu, vrilo je u srpskim političkim krugovima. I pored nepovoljnog stava zemalja Antante prema novoj jugoslovenskoj državi, vlada u Beogradu je donela odluku da na Mirovnu konferenciju pošalje državnu delegaciju koja će predstavljati Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca. Da bi se pred međunarodnom javnošću demonstriralo "jugoslovensko zajedništvo", ova delegacija je sastavljena na "paritetnoj osnovi". Nju su činili Nikola Pašić, bivši pred sednik srpske vlade (šef delegacije), Milenko Vesnić poslanik u Parizu (srpski predstavnici), Ante Trumbić, novi jugoslovenski ministar inostranih poslova, Josip Smodlaka, bivši dalmatinski poslanik u bečkom parlamentu (hrvatski predstavnici), i Ivan Žolger, profesor univerziteta i bivši ministar u austrougarskoj vladi (slovenački predstavnik).

Mirovna konferencija, međutim, delegaciju nove države nije prihvatila kao jugoslovensku, već kao srpsku. To je bio logičan sled: saveznici su diplomatske odnose imali - sa Kraljevinom Srbijom. Tako je Ante Trumbić, šef diplomatije nove države, na ovoj konferenciji potpisan kao ministar inostranih poslova Kraljevine Srbije. Trumbić je, kako je zabeleženo, bio ogorčen. Kao Hrvat, nije želeo da nosi titulu srpskog ministra.

Ivan Žolger prošao je gore od Trumbića. Predsednik italijanske vlade Vitorio Orlando odbio je, čak, da razgovara sa njim. Poručio je: "Ne želim da razgovaram sa delegacijom u kojoj sedi jedan ministar bivšeg austrougarskog cara Karla".

OVAKVE i slične neprijatne scene direktno su uzrokovane pronicljivošću savezničkih predstavnika: prozreli su nameru hrvatskih i slovenačkih političara da se ulaskom njihovih naroda u jugoslovensku zajednicu - njihova ratna prošlost zaboravi. Ako su tu prošlost hteli da zaborave pojedini srpski političari, zarad građenja tolerantnih međunacionalnih odnosa u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, takav samarićanski stav nije se mogao očekivati od predstavnika velikih sila.

"Mi smo obavezni da vodimo računa samo o Srbiji koja je od prvog dana bila na strani Antante i da je podnela neizmerne žrtve, a da je Hrvatska bila protiv nas, s druge strane barikade. Sve što Srbija ima, stekla je svojom krvlju, hrvatska krv više se prolivala na drugoj strani. Ovo je vrlo neprijatna konstatacija koju moram da Vam saopštim" - bio je jasan predsednik Francuske republike, Žorž Klemanso, u poruci Anti Trumbiću.

Najbolju ocenu stava savezničkih zemalja prema novoj jugoslovenskoj državi i narodima koji su je činili dao je istoričar Branislav Gligorijević. On kaže: "Time što su postali Jugosloveni - Hrvati i Slovenci nisu mogli automatski da budu smatrani kao prijateljski narodi i saveznici. Svet je i dalje znao samo za Kraljevinu Srbiju i saveznici su priznavali samo tu državu, dok su Hrvati i Slovenci za njih bili podanici jedne poražene države, protiv koje su se oni borili."

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije