EPARHIJA RAŠKO-PRIZRENSKA: Skandalozna izjava Budžovija da je crkvu u Prištini trebalo srušiti posle rata

EPARHIJA raško-prizrenska osudila je revizionizam i pozivanje na nasilje nad srpskim pravoslavnim nasleđem na Kosovu i Metohiji.

Foto Tanjug

Saopštenje Eparhije raško-prizrenske Srpske pravoslavne crkve prenosimo u celosti:

Eparhija raško-prizrenska Srpske pravoslavne crkve izražava duboku zabrinutost i snažan protest povodom zapaljivih i krajnje neodgovornih izjava profesor Jusufa Budžovija i Envera Redže na TV „Koha“ i potom objavljenih na portalu „Koha“ 19. marta 2025. godine.

Među brojnim neistorijskim i spekulativnim tvrdnjama, posebno se izdvaja jedna koja je u isto vreme skandalozna i opasna — tvrdnja gospodina Budžovija da je nezavršenu Crkvu Hrista Spasitelja u centru Prištine trebalo srušiti odmah nakon rata. Objavljivanje takve izjave u vodećem kosovskom mediju nije samo provokacija, već predstavlja otvoren poziv na uništavanje verskih objekata i očigledan je oblik govora mržnje, koji mora biti nedvosmisleno osuđen od svih koji cene mir, versku slobodu i kulturni suživot.

Crkva Hrista Spasitelja, iako nezavršena zbog izbijanja rata, jeste osvećeni hram koji pripada Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Pozivati na njeno rušenje znači podsticati versku netrpeljivost, ohrabrivati brisanje kulturnog identiteta i izazivati dodatne tenzije u regionu koji i dalje nosi teško breme sukoba. Ovakva retorika ozbiljno podriva svaki napor ka pomirenju i međusobnom poštovanju zajednica na Kosovu. Ona takođe predstavlja kršenje osnovnih ljudskih prava, uključujući pravo na slobodu veroispovesti i zaštitu kulturnog i verskog nasleđa, zagarantovanih kako međunarodnim, tako i kosovskim zakonima.

Eparhiju podjednako uznemiravaju i druge tvrdnje navedene u istom tekstu, koje nisu samo činjenično netačne, već opasno revizionističke. Negiranje postojanja srpskog naroda u srednjem veku od strane gospodina Redže, kao i odbacivanje srpskog karaktera srednjovekovnih pravoslavnih spomenika na Kosovu i Metohiji, istorijski i naučno je neodbranjivo. Takve izjave su direktno u suprotnosti sa obimnom međunarodnom akademskom literaturom i dokumentovanim istorijskim izvorima. Postojanje srpske srednjovekovne države, njenih vladara i razvijenog crkvenog i kulturnog života u Kosovu i Metohiji predstavljaju istorijsku činjenicu potvrđenu brojnim poveljama, arhitektonskim ostacima i umetničkim delima, koji su odavno predmet proučavanja i priznanja međunarodnih stručnjaka u oblasti istorije i umetnosti.

Srpska pravoslavna crkva svoje svetinje na Kosovu i Metohiji nikada nije doživljavala kao nešto isključivo svoje. Čuvajući i štiteći ove svetinje vekovima, Crkva ih je uvek smatrala i delom šireg kulturnog i duhovnog nasleđa celog čovečanstva. Ovi spomenici ne pripadaju samo srpskim pravoslavnim vernicima, već svim ljudima dobre volje. Upravo iz tog razloga četiri najznačajnije srpske pravoslavn svetinje na Kosovu i Metohiji — Manastir Pećka patrijaršija, Manastir Visoki Dečani, Manastir Gračanica i Crkva Bogorodice Ljeviške u Prizrenu — uvršteni su na Listu svetske baštine UNESKO-a. Štaviše, zbog realne i stalne ugroženosti njihovog opstanka, ovi spomenici se već više od dve decenije nalaze na Listi ugrožene svetske baštine. Ovaj status nije dodeljen pod političkim pritiskom, već kao posledica njihove izuzetne istorijske vrednosti i potrebe za hitnom međunarodnom zaštitom, koja je i danas aktuelna i neophodna.

Tvrdnje koje nastoje da izbrišu srpski pravoslavni identitet ovih svetinja i prisvoje ih kao albansku kulturnu baštinu ne samo da protivreče dokumentovanim činjenicama i istorijskom kontinuitetu upotrebe, već su u otvorenoj suprotnosti sa zakonima Kosova. Kosovsko zakonodavstvo jasno prepoznaje Srpsku pravoslavnu crkvu i njena imovinska i kulturna prava. U to spadaju i specijalne zaštićene zone oko najvažnijih i najugroženijih svetinja, u čijem radu aktivno učestvuje i Crkva preko Saveta za sprovođenje zakona o zaštićenim zonama. Negiranje ovog nasleđa i identiteta, posebno u kontekstu izjava koje su u suprotnosti sa samim kosovskim zakonima, pokazuje opasan dvostruki standard i podriva vladavinu prava.

Posebno zabrinjava tvrdnja gospodina Budžovija da je Martovski pogrom iz 2004. godine bio organizovan od strane srpske vlade, što predstavlja grubu i opasno falsifikovanje dobro dokumentovanih događaja. Ovi neredi, koji su u međunarodnoj zajednici prepoznati kao najveći izliv nasilja na Kosovu nakon rata 1999. godine, nesumnjivo su bili delo albanskih ekstremista, podstaknutih zapaljivim medijskim izveštajima i nacionalističkom retorikom. U tim danima užasa spaljeno je ili teško oštećeno 30 srpskih pravoslavnih hramova i manastira, proterano je 4.000 ljudi — uglavnom Srba i Roma — uništeno je na stotine kuća, a 19 osoba je izgubilo život. Ove tragične događaje osudili su svi relevantni međunarodni činioci, uključujući KFOR, UNMIK i mnoge svetske vlade. Pokušaj da se danas, i to u dane kada obeležavamo godišnjicu pogroma, odgovornost prebaci na žrtve ovih zločina predstavlja ne samo vređanje istorijske istine već i potpuno ignorisanje ljudske patnje. Istovremeno, to ukazuje na zabrinjavajuću tendenciju prepisivanja istorije u pravcu opravdavanja prošlog nasilja i potencijalnog ohrabrivanja novih napada.

U ovom kontekstu, Njegovo Visokopreosveštenstvo Mitropolit raško-prizrenski Teodosije u nedavnim susretima sa specijalnim predstavnikom Evropske unije za dijalog Beograda i Prištine, kao i sa drugim međunarodnim zvaničnicima koji posećuju Kosovo, izrazio je hitnu potrebu za jačanjem institucionalne i fizičke zaštite srpskih pravoslavnih svetinja i vernika. Ta potreba proizilazi iz realnosti trajne i otvorene ugroženosti, što potvrđuje i nedavno skrnavljenje isposnice Svetog Petra Koriškog kod Prizrena iz XIII veka. Nezakonito kopanje buldožerom oko ovog drevnog svetilišta, čime je naneta velika šteta objektu i otkriveni njegovi temelji, predstavlja otvoren primer zanemarivanja, pa čak i neprijateljstva lokalnih vlasti prema ne samo srpskoj pravoslavnoj već i prema kulturnoj baštini uopšte. Ovaj vandalski čin, izveden bez obzira na svetost i istorijsku vrednost lokacije, pokazuje koliko je srpsko pravoslavno nasleđe na Kosovu i dalje ugroženo i kako se kosovski zakoni ne poštuju od strane samih institucija. .

Posebno je žalosno što je „Koha“, jedan od vodećih portala na Kosovu, odlučila da objavi i podrži ovako zapaljiv i agresivan sadržaj. Davanjem prostora glasovima koji šire mržnju, pozivaju na nasilje i izvrću istorijsku istinu, „Koha“ urušava sopstveni ugled i moralni autoritet. Umesto da doprinosi kulturi mira, tolerancije i međusobnog razumevanja — vrednostima neophodnim za budućnost svih na Kosovu — ovaj medij se otvoreno svrstava na stranu onih koji žele da prodube podele i nastave konflikt. Nažalost ovo nije prvi put da ovaj medij objavljuje sadržaje koji negiraju srpsku baštinu i prava srpskog naroda.

Eparhija raško-prizrenska Srpske pravoslavne crkve poziva sve odgovorne institucije, međunarodnu zajednicu i ljude dobre volje, kako na Kosovu, tako i širom sveta, da odbace govor mržnje i istorijski revizionizam. Nasleđe Kosova i Metohije nije svojina jedne zajednice, već zajedničko nasleđe koje mora biti sačuvano u istini, pravdi i miru. Vreme je da se to nasleđe zaštiti ne samo rečima, već konkretnim delima koja će obezbediti poštovanje dostojanstva i prava svih verskih i etničkih zajednica na Kosovu i Metohiji.

Eparhija raško-prizrenska
Srpska pravoslavna crkva

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije