DOKUMENTARNO SVEDOČANSTVO O USTAŠKIM KOLJAČIMA I STEPINČEVIM ŽUPNICIMA: Zverstva gospićkih sejača smrti

SVJEDOČANSTVA o masovnim pokoljima su brojna i na svu sreću sačuvana.

Pavelić je odlikovao 129 katoličkih sveštenika na čelu sa nadbiskupom Stepincem, Foto Ministarstvo odbrane Srbije, Profimedija, Arhiv „Novosti“ i „Borbe“, Vikipedija

Naročito je dragocjen spisak hrvatskih ustaša gospićkog kraja koji su kasapili i klali Srbe od 10. aprila do početka septembra 1941. godine na području sistema ustaških logora Gospić.

Ovaj spisak Hrvata (frankovaca) gospićke općine čuva se u Arhivu Jugoslavije, a nalazi se u fondu Emigrantske vlade Kraljevine Jugoslavije. Na spisku se nalaze imena 254 ustaša koji su vršili zločine na teritoriji Like, koji su bili izvršioci klanja i bacanja u ličke jame. Tu su i opisi mučenja Srba, npr. rezanje kože na kaiševe, čupanje noktiju, vađenje očiju, rezanje dojki, silovanja i drugo. Između ostalih, tu se nalaze: čuveni koljač njemačkog porijekla Rude Ric (Ritz), razni Tonkovići, Pavelići. Interesantan je slučaj koljača braće Kolaković. Za gospićke gimnazijalce i studente pedagoške akademije oni su vrlo interesantni jer se s njima u dokumentu navodi njihova sestra Kolaković, koja je "samo posmatrala mučenja i klanja Srba". Ta njihova sestra će biti zakonita žena profesora Josipovića, direktora Pedagoške akademije.

NA SPISKU se, dakle, nalazi 254 gospićkih i ličkih krvnika, sa opisima njihovog načina ubijanja (kasapljenja i klanja), navodim značajnija:

- Juco Ugarković, svršeni osmoškolac, 20 godina star, iz Gospića, podstrekač i izvršilac mnogih ubistava u okolici Gospića.

- Nikola Kasumović, iz Perušića, zloglasni ubica Srba.

- Nikola Ugarković, iz Gospića, zapanjivao ljude svojim zverstvima i krvološtvom.

- Tošo Dujmović, iz Otočca, zlostavljao ljude na okrutan način, palio im tabane a užarene igle ubadao pod nokte.

- Juka Dujmović, brat Tošin iz Otočca, obojica mesari. U otočkoj klaonici derali su trgovca Peru Brankovića tako da su ga položili na sto i oderali mu kožu na kajiše tako da je žrtva izdahnula u groznim mukama.

- Rude Ric, učitelj iz Podlapca. Bio komandant ustaša na sektoru Knin - Ogulin i rukovodio svim akcijama i pokoljima Srba.

- Nikola Crni iz Gospića, vezivao Srbe bodljikavom žicom i tako ih provađao kroz mesto, a kasnije ih ubijao.

- Tomica Ric, upravnik pošte u Korenici, rodom iz Gospića, bio komandant ustaša u Korenici, rukovodio hapšenjima i ubistvima Srba, u kojima je i sam sudjelovao, i to naročito u Prijeboju.

- Ivan Devčić, zvani "Žicar", nadzornik PTT linija u Korenici, rodom iz Gospića. Veliki krvolok i pljačkaš, obio srpsku crkvu u Korenici, obeščastio je i opljačkao.

- Juco Rukavina, propali đak iz Gospića, bio ustaša u Korenici i tamo klao i pljačkao Srbe.

- Drago Asić, sin gostioničara, iz Gospića. Bio veliki krvolok i pljačkaš. Lično učestvovao u pokoljima Srba, a naročito se kao takav istakao u mestu Medak, gde je u medačkoj plantaži svakodnevno i svake noći na zverski način mučio, klao i prebijao Srbe. Stalno je išao sa krvavim čakširama, poprskanim srpskom krvlju i tako vršio klanja. Kao takav je otvoreno govorio i strašio Srbe sa krvavom kamom. Neprekidno i bez razlike je hapsio i ubijao sve što se srpskim imenom zvalo.

- Stipan Dukovac, iz sela Ribnika kod Metka. Najkrvoločniji ustaša, bio komesar i poverenik opštine Medak i rukovodio pokoljima Srba u istoj opštini. Na dan 5. avgusta 1941, kada je došao u selo Počitelj sa većom grupom ustaša da izvrši pokolj i pljačku, bio je dočekan u zasedi od četnika i ubijen sa još pet ustaša.

- Ivica Došen, mehaničar iz Gospića, na službi u Gračacu, izvršio veliki pokolj u okolici Gračaca (u selu Štikadi na Sv. Iliju u pokolju ubijeno više od 300 Srba).

- Joso Adžija, kovač iz Gospića, najveći krvolok i ustaša, poverenik za Liku.

- Božidar Sokolić, iz Gospića, predsednik ustaškog prekog suda, kao krvolok i krivac za mnoga ubistva poznat u celoj Lici.

- Jurica Frković, iz Gospića. Komandant ustaškog stožera, veliki župan, organizator ustaškog pokreta za vreme Jugoslavije, veliki krvolok Srba, te je bio podstrekač za sve zločine i ubistva Srba.

- Ivan Jurčić, profesor u Gospiću, ustaški oficir, veliki krvolok.

- Josip Sertić, đak iz Otočca, veliki ustaša, krvolok i podstrekivač.

- Bruno Silaf, trgovac iz Gospića, poreklom Nemac, jedan od glavnih podstrekača koji je zajedno sa dole pomenutim trgovcima sazivao sednice koje su odlučivale o sudbini Srba.

* * * * * * * * * *

Katolički duhovnici postaju logornici u mantiji

ANALIZIRAJUĆI spisak ustaša logornika, evidentno je da su izvršioci pripadnici konfesionalne (konvertitske) internacionalne hrvatske nacije. Pomenute ustaše dobrim dijelom su pohrvaćeni stranci ili vjerski konvertiti (prekrštenici, odnosno pokatoličeni i pohrvaćeni Srbi pravoslavne vjere). Spisak ustaša-logornika, sa detaljnim opisom pokolja i kasapljenja govori o krvoločnosti vjerskih fanatika koji su za HH vijek trebali ipak biti anahroni recidiv nekadašnjih surovih vjerskih (rimokatoličko-protestantskih) ratova širom Evrope. Na stotine "logornika u mantiji" (rimokatoličkih svećenika) svjedoče o fanatizovanoj ideologiji Rimokatoličke crkve, koja specijalnim odgojem od svojih sjemeništaraca stvara fanatizovane poklonike koji su uvijek bili spremni da učestvuju kao egzekutori pripadnika pravoslavne i Mojsijeve vere.

U spiskovima Uprave državne bezbednosti nalaze se popisi brojnih svećenika - ustaša.

Na spisku "Učešće sveštenstva u banditizmu i saradnja sa odmetnicima" nalazi se stotine svećenika. U dokumentaciji Arhiva SANU navedeni su brojni odlikovani svećenici koji su prethodno vršili zločine kao ustaški i križarski saradnici. Za župnike intelektualce povodom odlikovanja stajala je odredba da su odlikovani za "ustrajno hrvatsko držanje i revno bodrenje naroda da ustraje u borbama i poteškoćama do konačne pobjede hrvatske misli, te za predani i neumorni kulturni rad".

PREMA SPISKU, odlikovani su, između ostalih, slijedeći svećenici sa područja Like, Primorja i Gorskog Kotara:

- Dr Fran Binički, svećenik župnik iz Ličkog Osika, red za zasluge I stepena sa zvijezdom, 1945, predložen za odlikovanje srebrnim spomen-znakom o uspostavi NDH za rad na oslobođenju NDH i hrvatskog naroda u vremenu prije 20. listopada 1934, tj. za ilegalni rad prije 1941. U tom periodu otvoreno je djelovao sa frankovačko-ustaških pozicija na području Gospića, Ličkog Osika i okoline.

- Josip (Jole) Bujanović, satnik svećenik IV ustaškog stajaćeg delatnog zdruga, mala srebrna kolajna dr Ante Pavelića za hrabrost, godina 1943: "Odlikovan što se kao svećenik prigodom napadaja pobunjenika na Gospić istakao hrabrošću i odvažnošću" ("Vojni vjesnik" br. 47 od 3. studenog 1943, str. 1708). Pričuvni ustaški satnik duhovnik, promaknut u čin pričuvnog ustaškog bojnika duhovnika 1944. U narodu se o njemu pričalo kao o najvećem ustaškom krvoloku.

Foto Ministarstvo odbrane Srbije, Profimedija, Arhiv „Novosti“ i „Borbe“, Vikipedija

- dr Ante Lončarić, kanonik-župnik u Senju, odlikovan "za dugogodišnje požrtvovano i uzorno širenje hrvatske misli i sudjelovanje u ustaškom pokretu" (djelovao na svećenstvo u Lici u antisrpskom pravcu).

- Ljubo Magaš, župnik u Kolan Barbatu na Pagu, odlikovan redom za zasluge I stupnja. Javno se hvalio da je sa ustašom zvanim Pavica, silovao pa potom "ubio neku Židovku staru 18 godina".

- Nikola Mašić, svećenik i upravitelj učiteljske škole u Gospiću (uticao na ličke Hrvate da prihvataju ustaške ideje), red za zasluge II stupnja 1944;

- Grkokatolički biskup dr Janko Šimrak, odlikovan redom za zasluge, veleredom sa zvijezdom za revnosnu službu među svojim svećenstvom i povjerenim mu stadom, kao i za suradnju s hrvatskim državnim oblastima u iskrenom ustaškom duhu (sa Stepincem predvodio akciju masovnog prekrštavanja Srba, pa tako i ličkih Srba).

* * * * * * * * * *

Šikaniranja, mučenja i ubistva srpskih arhijereja

I ŽUPNIK u Gračacu Mihovil Marber, odlikovan je redom za zasluge I stupnja za doprinos "pobjedi hrvatske misli". Ovaj "božji čovek" je bio neposredan organizator pokolja Srba u selu Štikada 1. avgusta 1941. godine. Masakru štikadskih Srba je prethodio poziv gračačkog župnika Marbera da se okupe Štikađani zbog prekrštavanja. Pošto su se okupili, Hrvati na čelu sa župnikom počeli su maljevima i noževima da kasape sve što su stigli. Druge su bacali u ponor Tučić. Podaci o ubijenim kreću se do tri stotine.

Istoričar Viktor Novak je u Magnum crimenu zapisao slično svjedočanstvo: "Mihovil Marber, kulturbundovac, na dan pokolja dovezao se automobilom iz Gračaca i pozvao narod da se iskupi na Štikadskim barama, gdje će izvršiti pokrštavanje, te da onda Srbe niko više neće gnjaviti. Srbi su povjerovali župniku, sakupili se u velikom broju na određenom mjestu. Neki koji se nisu odazvali bili su naknadno prisilno dovedeni. Ipak se jedan dio Srba spasio, jer su naslutili da im je župnik pripremio zasjedu. I doista, kada su se Srbi sakupili, iznenada su naišli ustaše iz Gudure i pobili najveći dio oružjem, dok su neki ubijeni sjekirama i maljevima, što se dokazalo prilikom iskopavanja leševa 1942, kada su Talijani taj dio okupirali i dozvolili ekshumaciju.

Foto Ministarstvo odbrane Srbije, Profimedija, Arhiv „Novosti“ i „Borbe“, Vikipedija

Štaviše, utvrdilo se da su neki bili zakopani živi". Inače župnik u Gračacu Mihovil Marber, odlikovan je redom za zasluge I stupnja za doprinos pobjedi hrvatske misli.

Pomenuto masovno klanje u Štikadi, na čelu sa župnikom Marberom, bilo je predmet rasprave u sudskom procesu protiv Stepinca i njegovih svećenika 1946. godine.

STOTINE rimokatoličkih župnika i svećenika vršile su likvidacije pravoslavnih Srba, ali još nemilosrdnije njihovog svećenstva. Nikad se nije čuo glas kajanja, "sućuti" i kršćanskog milosrđa prema takvom nemilosrdnom činu. Niko iz rimokatoličke hijerarhije, pa ni metropolit Stepinac, nije se oglasio povodom monstruoznih klanja pravoslavnog svećenstva. Ti zločini su zaista bili surovi. Ubijeno je više vladika i preko 70 pravoslavnih sveštenika u gospićkom sistemu logora smrti. Najviše ih je bilo iz Gornjokarlovačke eparhije. Prema odluci Svetog arhijerejskog sabora od marta 1941, svima arhijerejima je poručeno da u slučaju ma kakvih izvanrednih događaja u zemlji, ostanu u svojim eparhijama zajedno sa sveštenstvom i svojom pastvom. Zbog toga niko od arhijereja (vladika i mitropolita) nije dragovoljno napustio svoje mjesto službovanja, sem ako je bio nasilno, stražarno protjeran. Tako su srpski arhijereji i srpsko sveštenstvo, svaki u svom mjestu službovanja dočekali napad i okupaciju Jugoslavije.

Foto Ministarstvo odbrane Srbije, Profimedija, Arhiv „Novosti“ i „Borbe“, Vikipedija

Odmah su počela šikaniranja, progoni, mučenja i ubijanja arhijereja i sveštenstva na surov i monstruozan način. Svi arhijereji u NDH doživjeli su progone i fizičko i duševno zlostavljanje. Mitropolit dabrobosanski iz Grahova Petar Zimonjić iz Sarajeva je odveden u logor pored Zagreba. Prema svjedočenjima očevidaca, mitropolit Zimonjić je bio zatočen u logoru Gospić tokom jula. Mitropolita su po jednoj verziji odveli u Koprivnicu (logor Danica), po drugoj u logor Jasenovac gdje je navodno ubijen i potom bačen u užarenu peć za pečenje cigala. Vladici banjalučkom Platonu Jovanoviću, rođenom u Beogradu 1874, po osnivanju NDH je naređeno da, kao "Srbijanac", odmah napusti teritoriju hrvatske države, ali je on to naređenje odbio da izvrši. Prema odluci stožernika za Vrbasku banovinu Viktora Gutića, episkop Platon je ubrzo uhapšen i zajedno sa protom Dušanom Subotićem ubijen kod Kotor Varoši u selu Vrbanja i bačen u rijeku Vrbanja.

* * * * * * * * * *

Velebit krije tajnu o smrti vladike Save

SA EPISKOPOM gornjokarlovačkim Savom Trlajićem dogodio se isti slučaj kao i sa mitropolitom dabrobosanskim Petrom. I za njega se pouzdano ne zna gdje je i kako izgubio život. Godine 1938. izabran je u Plaškom za episkopa gornjokarlovačkog. Situacija po Srbe u Plaškom bila je povoljnija u vremenu kada su u njemu okupacionu vlast vršili Italijani. Međutim, kada su se Italijani, 25. maja 1941, povukli iz ogulinskog sreza, svu vlast su predali ustašama, koji su odmah počeli sa hapšenjima i ubijanjima Srba. U Plaškom su odmah pohapšeni svi sveštenici sa vladikom Savom na čelu. Dana 23. maja ustaše su došle u episkopski dvor, odnijeli sav namještaj iz crkvenog suda, iselili episkopa iz njegovog stana, koji su u potpunosti ispraznili. Ustaški logornik i koljač Josip Tomljenović poručio je episkopu Savi da napusti Plaški i ode u Srbiju, ali je on to odbio. Zbog toga episkop Sava je uhapšen 17. juna u svojoj rezidenciji i vezan odveden u Tomljenovićevu kuću (štalu).

Episkop Sava je 19. juna 1941. sa ostalim zatvorenicima vezan izveden iz Tomljenovićeve štale i sproveden na željezničku stanicu u Plaškom i prvim vozom odvezen u koncentracioni logor Gospić. Sa gospićke željezničke stanice pješke je dotjeran u kaznionicu, u kojoj je svakodnevno mučen i ponižavan. Polovinom avgusta iz gospićke kaznionice izvedeno je oko 200 vezanih Srba i odvedeno putem koji vodi preko Velebita za Karlobag i otok Pag. Među njima se nalazio i episkop Sava. To je bilo poslednje viđenje episkopa i posljednja vijest o njemu. Smatra se da je ubijen negde na Velebitu, i to na putu između Brušana i Karlobaga, jer je, po pričanju talijanskih novinara, na tom putu mjeseca avgusta ubijeno oko 8.000 Srba.

Foto Ministarstvo odbrane Srbije, Profimedija, Arhiv „Novosti“ i „Borbe“, Vikipedija

MITROPOLIT zagrebački Dositej je 7. maja 1941. doveden u zatvor zagrebačke policije, gdje je mučen i ponižavan. U mučenju mitropolita se naročito istakla Stilinovićeva, studentkinja iz Gospića. Ona je mitropolita tukla revolverom po glavi i rukama, čupala mu bradu i kosu i pljuvala u lice. Pošto je bio teško izmrcvaren od batina, ustaške vlasti su odlučile da ga pošalju u Beograd, kako im ne bi umro u zatvoru. Pored fizičkih, mitropolit Dositej je pretrpeo i jake psihičke šokove, pa je postao duševno rastrojen. Umro je početkom januara 1945. godine u Beogradu.

Foto Ministarstvo odbrane Srbije, Profimedija, Arhiv „Novosti“ i „Borbe“, Vikipedija

Preostala dvojica episkopa sa teritorije NDH, zvorničko-tuzlanski Nektarije i mostarski Nikolaj, došli su 1941. u Srbiju, gdje su bili pod zaštitom njemačkih i italijanskih vlasti, pa su na taj način spasili živote.

Sveštenstvo gornjokarlovačke episkopije takođe je masovno zatvarano u koncentracionom logoru Gospić i potom klano i ubijano u velebitskim jamama Jadovnog i na otoku Pagu. U dokumentima se pominje stravična sudbina na desetine ličkih sveštenika (paroha):

Karakteristični su slučajevi Jovana Bjegovićs iz Divosela koji je od ustaša uhapšen u Bihaću 24. juna 1941, kao i većina bihaćkih Srba, odakle je odveden u Bosanski Petrovac.

Foto Ministarstvo odbrane Srbije, Profimedija, Arhiv „Novosti“ i „Borbe“, Vikipedija

Dana 21. jula odveden je u gospićku kaznionicu, pa u logor Slano, gdje je ubijen 3. avgusta 1941; zatim naročito paroha Nikole Bogunovića sa Zrmanje koji je uhapšen već 15. maja 1941. u mjestu službovanja u Donjem Lapcu. Odveden je u Gospić, gdje je bio izložen teškim mučenjima (tučen po tabanima, boden usijanim iglama po bradi, čupani su mu nokti). Majka ga je jedva poznala po glasu kad je posjetila gospićki zatvor. U junu 1941. Bogunović je zajedno sa većom grupom Srba vezan žicom odveden na Jadovno, gdje je bačen u Šaranovu jamu 25. juna 1941. godine. Poslije ubistva sveštenika Bogunovića ustaše su došle u njegovu kuću, opljačkale je, a suprugu Daru i maloletne sinove odvele u selo Borićevac i bacile ih žive u jamu Jasenovaču.

Preporučujemo

Društvo

0 1

PROFESOR KOJI NIJE PRIHVATAO TABUE: Trideset godina od rastanka sa akademikom Brankom Petranovićem

18. 06. 2024. u 11:52

Društvo

0 2

SRBOFOBIJA ANTISEMITIZAM NOVOG SVETSKOG PORETKA

13. 06. 2024. u 13:00

Društvo

0 5

VEKOVNI STRAH OD SRPSKOG VIRUSA: Koreni stereotipa o našem narodu kao protivniku evropskog reda

13. 06. 2024. u 07:00

Društvo

0 3

MALI REČNIK SRBOFOBIJE: Globalni izlivi antisrpstva: niska mržnje duža od jednog veka

12. 06. 2024. u 10:35

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije