Dr Saša Veljković: Nacionalne kampanje podrške kupovini domaćih proizvoda

Potrošački etnocentrizam predstavlja stavove i ponašanje potrošača u pogledu kupovine domaćih i inostranih proizvoda. On proizlazi iz zabrinutosti za sopstvenu zemlju i straha od ugrožavanja njenih ekonomskih interesa uvozom i kupovinom stranih proizvoda. Jačina uticaja potrošačkog etnocentrizma varira po pojedinim područjima, segmentima potrošača i kategorijama proizvoda, što je posledica različite istorije i kulture naroda, ekonomskog stanja i nivoa razvijenosti, otvorenosti prema svetu i dejstva drugih faktora.

Foto: Novosti arhiva

Potrošački etnocentrizam predstavlja stavove i ponašanje potrošača u pogledu kupovine domaćih i inostranih proizvoda. On proizlazi iz zabrinutosti za sopstvenu zemlju i straha od ugrožavanja njenih ekonomskih interesa uvozom i kupovinom stranih proizvoda. Jačina uticaja potrošačkog etnocentrizma varira po pojedinim područjima, segmentima potrošača i kategorijama proizvoda, što je posledica različite istorije i kulture naroda, ekonomskog stanja i nivoa razvijenosti, otvorenosti prema svetu i dejstva drugih faktora.

Nastojeći da iskoriste etnocentrične tendencije potrošača, ali i da ih podstaknu pokretanjem nacionalnih kampanja u svrhu promocije domaće privrede, države širom sveta pokušavaju da objasne neophodnost i pozitivne efekte izbora domaćih proizvoda i usluga po ekonomski rast i razvoj zemlje. Prve kampanje usmerene na podsticanje kupovine domaćih proizvoda i usluga vezuju se za godine posle Drugog svetskog rata, i vreme Velike ekonomske krize, tako da su dvadesetih i tridesetih godina XX veka ove kampanje organizovane u SAD i Australiji.

Istovremeno je pokrenuta prva moderna kampanja ovog tipa u Evropi, i to u velikoj Britaniji (Buy British i Buy Empire). Kampanja je profesionalno vođena, korišćenjem različitih propagandnih tehnika i edukovanjem potrošača. Osnovni ciljevi kampanje bili su povećanje zaposlenosti, jačanje valute i poboljšanje trgovinske razmene unutar Ujedinjenog Kraljevstva. Vlada, na čelu sa konzervativcima, ali i sam kralj Edvard VIII bili su njeni pokretači.

Manevarski prostor države u pogledu podrške akciji kupovine domaćih proizvoda (naspram inostranih) vremenom se sužavao sa porastom liberalizacije u spoljnoj trgovini, izraženim trendom globalizacije i porastom dominacije multinacionalnih kompanija. Tome su doprineli i veća uloga organizacija poput Svetske trgovinske organizacije, ali i procesi udruživanja zemalja (primer Evropske unije), kao i potpisivanje regionalnih sporazuma o slobodnoj trgovini.

Neki su zbog aktivnosti podrške domaćim proizvodima i kažnjeni. Tako je svojevremeno Evropski sud pravde utvrdio da je Republika Irska prekršila svoje obaveze proistekle iz Ugovora o Evropskoj zajednici time što je, uz aktivnu podršku i finansiranje Vlade sprovela kampanju kao podršku favorizovanju kupovine domaćih proizvoda naspram inostranih.

Vremenom su aktivnosti podrške domaćim proizvodima i proizvođačima, sa državnih organa i institucija, prešle na nacionalna udruženja proizvođača, neprofitne organizacije i naročito na privredne komore. Danas je ponovo aktuelno pitanje podrške domaćim proizvodima, naročito u državama koje se nalaze u sličnoj ekonomskoj situaciji kao Srbija, ali i u razvijenim zemljama, poput Francuske.

Foto: Novosti arhiva

Origin France Garantie, od 2010. godine, kao oznaka i sertifikat, predstavlja garanciju da je proizvod svoje osnovne karakteristike stekao u francuskoj fabrici i da je više od 50% njegove jedinične cene doprinos domaćih sirovina i rada. Trenutno više od 600 kompanija proizvodi proizvode sa ovim sertifikatom, a među njima su i: Le Slip Francais, 1083, Hopaal, Bioseptil, Peugeot, Gautier, Lafuma, Haagen Daz... Promociju znaka obezbeđuje udruženje Pro France, a sertifikaciju vrše nezavisna sertifikaciona tela, sve uz podršku Privredne komore.

Kada je u pitanju neposredno okruženje, među prvima je sa kampanjom podrške domaćim proizvodima krenula Hrvatska, gde od 1997. godine postoje i dve oznake koje ukazuju na kvalitetne i originalne domaće proizvode, čiji je garant Hrvatska gospodarska komora (HGK). Zanimljivo je da se od izrazito neprijateljskog stava EU prema aktivnostima ovog tipa, došlo do situacije da se koriste i sredstva fondova EU za finansiranje dobijanja oznaka HGK. Slične akcije, sa oznakama porekla proizvoda ili bez njih, pokrenute su i u Sloveniji, Crnoj Gori, Republici Srpskoj i Federaciji BiH, Mađarskoj, Bugarskoj... Zanimljivo je da državni organi i vlade ponovo aktivno podržavaju kampanje, što najnoviji primeri iz Bugarske i Slovenije i pokazuju. Udruženje poljoprivrednih proizvođača u Bugarskoj pokrenulo je nedavno nacionalnu informativno-edukativnu kampanju "Ja biram 380", uz podršku Ministarstva poljoprivrede, hrane i šumarstva, dok se u Sloveniji, na portalu Vlade, pozivaju potrošači da u vreme najnovije krize, izazvane pandemijom, kupuju slovenačke proizvode.

Navedene aktivnosti u okruženju, aktuelizovane u vreme krize izazvane pandemijom virusa kovid 19, utvrđuju potrebu da obratimo pažnju na domaće, kvalitetne i zdrave proizvode iz Srbije. Odgovornost za uspeh delimo svi:

- proizvođači, obezbeđujući kvalitetne procese i postupke, te domaće izvore snabdevanja, što sve kao rezultat mora imati zdrave i dobre proizvode stvarane u Srbiji;

- potrošači, dajući šansu domaćim proizvodima, naročito u onim oblastima gde postoji dobra sirovinska baza i tradicija proizvodnje;

- Privredna komora Srbije, kao pokretač i koordinator kampanje i garant novog znaka koji ukazuje na kvalitetne domaće proizvode, pomažući time i domaćim proizvođačima da se diferenciraju i potrošačima da prepoznaju prave domaće vrednosti; i

- državne institucije i stručna javnost, kroz različite vidove podrške ovakvim inicijativama.

Nepristrasno označavanje proizvoda koji mogu postati "čuvarkuće" neophodna su osnova svih daljih aktivnosti. Sloboda izbora potrošača se ovim ne dovodi u pitanje. Svako i dalje može birati i kupovati proizvode prema svojim preferencijama. Oni koji žele da ljubav prema domaćem iskažu i kupovinom, moraju imati prepoznatljivu i kredibilnu oznaku na proizvodima, kao vodilju i garant da u svom izboru nisu pogrešili.

Dobro osmišljenom kampanjom i podrškom inicijativama i investicijama u proizvode koji su stvarani u Srbiji, podiže se i svest preduzetnika i svih onih koji svojim znanjem, radom i kapitalom žele da stvore kvalitetne proizvode iz Srbije i za Srbiju. Svi moramo da pokažemo da Srbiju, njene stanovnike i fabrike, volimo makar kao što drugi vole svoje, kao i da tu ljubav dokažemo stvarajući, kupujući i trošeći proizvode sa "čuvarkućom".

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije