Vekovi na krstu i ćirilici

PODGORICA - Zavirio je neumorni Goran Komar iz Herceg Novog gotovo ispod svake stare ploče na prostoru stare Hercegovine, dubrovačke regije i Boke kotorske, otkrivajući nepoznate nekropole i ćirilične spomenike.

Iako lekar po struci, Komar se hrabro upustio u istraživanje istorije i kulture, tragajući za hrišćanskim, pravoslavnim i srpskim korenima. Ovih dana, po kiši koja je neprestano lila, u selima kod Kalinovika (nekadašnja Uloška opština) otkrio je, uz svesrdnu pomoć Radomira i Đorđa Sladoja, stare ćirilične spomenike.

- Nekropola se nalazi u brdima na levoj strani Neretve, u jednom od tamošnjih sela, i ograđena je urušenom međom. Stekao sam utisak da se naslonila na grobnoj gomili. Na njoj dominira visoki nadgrobni krst, a nešto zapadnije leži ukrašena pripadajuća ploča. Tu je postavljen visoki ukrašeni sanduk na postolju, a pored ovih spomenika nalaze se i dve oštećene, raspukle ploče - objašnjava za "Novosti" Goran Komar. - Krst je ukrašen rozetama, kao i sanduk, koji poseduje predstavu štita i po četiri veoma precizno izrađene arkade. Nažalost, ovi spomenici ne poseduju natpis kakav je slučaj sa sličnom nekropolom u susednoj Trešnjevici. Nekropola pripada predislamskom periodu, a na mestu gde je smeštena nalazi se muslimansko groblje.

Naš sagovornik već dugo godina istražuje ovim prostorima i sve sačuvane stare natpise je uspeo da obiđe. Nema mesta gde nogom nije stao - od Bileće, preko Trebinja, Gacka, Stoca, Ljubinja i Nevesinja, pa preko Kalinovika, Goražda, Fojnice, Čapljine, Sarajeva, do Popovog Sela, Petrovog Polja, Boriča, Uloga, Dabra, Blagaja, Berkovića, Šćepan Polja, Ljubomira. Veliki broj natpisa sačuvan je i na području "najistočnije Hercegovine", koje danas pripada Crnoj Gori (Nikšić, Piva, Boka).

Tužna je sudbina brojnih srednjovekovnih nadgrobnih spomenika (stećaka) nastalih između 12. i 16. veka od Neretve do Cetinja. Neprocenjivo istorijsko nasleđe leži u pojasu Banjana i Vrhpolju, kod Velimlja u nikšićkom kraju, zapušteno i nezaštićeno. Ali od zaborava i propadanja spasava ih doktor Komar.

ODBRANA STEĆAKA

EPISKOP budimljansko-nikšićki Joanikije prvi je pravoslavni episkop koji je pre nekoliko godina javno ustao u odbranu stećaka.

- Meni nije poznat neki slučaj odranije, naravno, u onom posleratnom periodu. Narodni muzej Crne Gore pre nekoliko godina, gotovo krišom, na prepad odnosi 12 reprezentativnih spomenika, izuzetne umetničke i zanatske vrednosti, sa područja Počekovića i Klenka. Ali vladika Joanikije sa nekolicinom nas dolazi na lice mesta, gde dolazi do oštrog duela sa predstavnicima muzeja i Ministarstva kulture. Stećci jesu odneseni, ali smo mi postigli da ih dalje ne odnose - tvrdi Komar.