Srpski bukvar kroz istoriju

JUBILEJI starih srpskih bukvara" - naziv je elektronske izložbe u Biblioteci Matice srpske u Novom Sadu, koja će trajati do 4. januara 2018. godine. Postavka sadrži 15 bukvara, a posvećena je najznačajnijim godišnjicama od 1597, kada je u Veneciji štampan prvi srpski bukvar, pa do 1867, granične godine za staru srpsku knjigu.

Autorke izložbe mr Dušica Grbić i Aleksandra Drapšin, kao i urednik i upravnik Biblioteke Selimir Radulović, posebno ističu 420-godišnjicu Prvog srpskog bukvara, koji su u dva izdanja, 20. i 25. maja, štampali iguman Stefan i inok Sava u Veneciji. Štampan je u tipografiji Đovanija Antonija Rampaceta.

- Iz perioda srpskoslovenske pismenosti datira i rukopisni Bukvar Gavrila Stefanovića Venclovića iz 1717.godine. On ima tablice poluustavnih i brzopisnih slova, a posebno je značajan po inovacijama u slovnom sastavu, koje čine slova ć i dž - naglašavaju autorke izložbe Grbićeva i Drapšinova.

Bukvar „Pervoje učenije otrokom“ otisnut je u Episkopskoj štampariji u Rimniku (Rumunija) 1727. godine. Predstavlja drugo preštampano izdanje ruskog bukvara Teofana Prokopoviča. U istoj štampariji nastalo je i prvo izdanje iz 1726, kao i još jedno iz 1734. godine. Rimnički bukvari pripadaju počecima ruskoslovenske epohe u razvoju srpske prosvete i kulture, kao i srpskog crkvenog života, kada ruskoslovenski jezik ulazi u upotrebu kod Srba umesto dotadašnjeg srpskoslovenskog.

U istoriji srpskih bukvara značajnu godišnjicu čini i 250 godina od pojave bukvara Zaharija Orfelina - Pervoje učenije hotjaščim učitisja knjig pismeni slavenskimi (Venecija, Štamparija Dimitrija Teodosija, 1767), u kojem se, pored crkvene ćirilice, prvi put prikazuju i građanska slova. Drugo izdanje te knjige štampano je u Beču, u štampariji Stefana Novakovića, 1792. godine.

Prvi srpski bukvar, čiji je autor Vuk Karadžić, štampan je srpskom ćirilicom na narodnom jeziku / / Bukvar monaha Save iz 1597. godine, štampan u Veneciji

Iz 1772. godine datira drugo izdanje bukvara „Načalnoje učenije čelovjekom hotjaščim učitisja knjig božestvenago pisanija“ (Venecija, štamparija Dimitrija Teodosija), za koji je poznat samo jedan primerak u Univerzitetskoj biblioteci u Getingenu, kao i od prvog izdanja te knjige iz 1761. godine.

Štamparija Josifa Kurcbeka otpočela je svoju delatnost u Beču 1770, upravo štampanjem bukvara, i od tada do 1789. otisnula je 11 izdanja. Kurcbekov Bukvar preštampavan je docnije u drugim tipografijama, a izložba u BMS prikazuje onaj iz 1797. godine, štampan u Budimu.

Izložba sadrži sedam izdanja iz 19. veka, među kojima su Bukvar Pavla Solarića iz 1812, koji sadrži tablice tri pisma - crkvenu i građansku ćirilicu i glagoljicu, kao i Prvi srpski bukvar Vuka Stefanovića Karadžića iz 1827. (Beč, štamparija Jermenskog namastira), štampan reformisanom srpskom ćirilicom, na narodnom jeziku.

ŠTAMPARIJE

IZLOŽENI bukvari štampani su u Veneciji, Rimniku, Beču, Budimu i Sarajevu, pri čemu treba imati u vidu da su tri štamparije - episkopska u Rimniku, štamparija Dimitrija Teodosija u Veneciji i štamparija Josifa Kurcbeka u Beču, otpočele svoj rad upravo bukvarima, što samo pokazuje koliko je bukvar u 18, a potom i u 19. veku bio tražena knjiga.