Srbija traži svoje topove

U OKVIRU priprema za obeležavanje 200 godina od Drugog srpskog ustanka i jedne od velikih bitaka - na brdu Ljubiću, kod Čačka, koje će biti organizovano polovinom tekuće godine, čačanski Narodni muzej zamolio je Ministarstvo spoljnih poslova Srbije da pokrene postupak za vraćanje kulturnih dobara srpskog porekla iz jedne zbirke u Poljskoj. Muzej je potom uputio pismo Ambasadi Republike Poljske u Beogradu, u kome se ističe da se traži da se iz Pomorskog muzeja u Gdinji vrate dva topa (model "lihtenštajn M1753"), izliveni 1834. i 1835. godine u Beču, koji su na teritoriji Poljske ostali kao deo nemačkog ratnog plena i nemaju nikakav značaj za njenu kulturnu baštinu.

Ovi topovi bi na proslavi državnog jubileja, kako nam je ispričala Delfina Rajić, direktorka Narodnog muzeja, simbolično predstavljali topove koje je vođa bitke na Ljubiću Tanasko Rajić branio od Turaka i tako i poginuo.

- U bici kod Čačka ustanička vojska je imala na raspolaganju dva topa, a jedan od njih je bio top nekadašnjeg Poljskog kraljevstva "M 1766" - rekla nam je direktorka Rajić. - Oni nisu sačuvani, ali postoje dva topa iz vremena prve vladavine kneza Miloša Obrenovića, koja se danas nalaze izloženi u Pomorskom muzeju u Gdinji. Postojanje ova dva topa sa srpskim grbom u Poljskoj utvrđeno je prilikom realizacije naučnoistraživačkog projekta "Čačak u jednom veku 1804- -1918", koji vodi istoričar Radivoje Bojović. O tom otkriću obavešteno je Ministarstvo kulture Srbije, a zatim je pokrenuto pitanje povratka kulturnih dobara iz inostranstva.

Po rečima Delfine Rajić, topovi iz Gdinje jedina su sačuvana artiljerijska oruđa sa srpskim grbom. Izliveni su u bečkom Arsenalu i tajno prevezeni u Srbiju. Ona dodaje da bi za istoriju Srbije u 19. veku ovi topovi imali status kulturnog dobra od izuzetnog značaja.

Zasad, kako saznajemo, nije bilo nikakvog konkretnog odgovora Ambasade Poljske, ali su i dalje nastavljeni pregovori posredstvom diplomatskih krugova kako bi ovi topovi bili vraćeni Srbiji do proslave 200 godina od ustanka i velike bitke na Ljubiću.

NEMAČKI PLEN

PRILIKOM postavljanja kamena temeljca za spomenik Tanasku Rajiću u centru grada, 1898. godine, u garnizonu u Čačku nalazile su se dve topovske cevi. Kada je pred Drugi svetski rat gradnja spomenika izmeštena na brdo Ljubić, planirano je da budu deo spomeničke celine. Prilikom završetka spomenika 1954. godine, vajar Milovan Krstić u državnim depoima u Čačku nije zatekao nijednu artiljerijsku cev s početka 19. veka, pa se došlo do zaključka da su pripremljena topovska oruđa postala nemački ratni plen.