DNEVNIK ZABLUDA: Prizren

PRIŠTINSKE vlasti nedavno su usvojile zakon kojim se stari srpski grad Prizren proglašava “istorijskom prestonicom Kosova”. Da je ova konstatacija sastavni deo srpskog zakona, ne bi izazvala komentare kod nas. Jer, Prizren je i danas srpska kulturna i istorijska prestonica Metohije. Ali, u politici samoproklamovane republike Kosovo, gde je centar srpske srednjovekovne države preko noći postao centar kulture Albanaca, izaziva duboku zabrinutost. Iako je ova konstatacija samo još jedna u nizu provokacija, ima dublji smisao jer izražava napore Albanaca da u potpunosti preuzmu sve ono što podseća na srpsku istoriju i tradiciju, uguše je i asimiluju. Koliki je značaj ovog istorijskog srpskog grada koji je pre NATO agresije 1999. imao više od 10.000 Srba, a danas u njemu životari jedva nekoliko srpskih bogoslova?

Prizren je grad-muzej srpske srednjovekovne istorije i deo svetske kulturne baštine. To je jedan od najstarijih gradova na Balkanu, nastao na temeljima antičkog utvrđenja Teranda. Od oko 1214. u vreme Stefana Nemanjića grad pripada srpskoj srednjovekovnoj državi i postaje privredno i duhovno središte. U doba kralja Milutina, krajem 13. veka, Prizren je postao najznačajnije trgovačko mesto u Srbiji. Za vreme kralja Milutina, cara Dušana i cara Uroša ovaj srpski grad kovao je svoj novac i u njemu su podignuti brojni istorijski spomenici: crkva Bogorodica Ljeviška, manastirski kompleks Sveti Arhangeli, zadužbina cara Dušana i drugi. Putopisci toga doba nazivaju ga “carskim gradom”, a u narodnim pesmama prenosi se njegovo ime “carskog Carigrada”. Prizren je grad velikog broja crkava. Od osnivanja Prizrenske mitropolije 1019. podignuto je 35 srpskih svetinja i spomenika. Po predanju, u gradu je “bilo onoliko crkava koliko je dana u godini”. Pored dva pomenuta, značajni prizrenski hramovi su: crkve Svetog spasa, Svetog Dimitrija, Svetog Nikole, Svetog Đorđa Runovića, Svete Nedelje, Svetog Stefana, Bogojavljenska, Preobraženjska, Gospojinska, manastir Svete Varvare, Bogoslovija Svetog Kirila i Metodija i dr.

Prizren je 1999. pod pretnjom NATO snaga napustilo oko 20.000 stanovnika: svi Srbi, veliki broj Muslimana, Roma i Turaka. Oni koji su poverovali međunarodnim snagama da će ih zaštititi i tu ostali, ubijeni su. Srpske svetinje koje tada nisu spaljene i opljačkane, u pogromu 2004. su uništene u potpunosti, a iz grada su proterani i preostali malobrojni Srbi. Agresivna, primitivna i anticivilizacijska, antisrpska politika Albanaca i danas doprinosi stanju u kojem se podstiče uništavanje objekata srpskog i evropskog srednjovekovnog kulturnog nasleđa. Politika Prištine je da prisvoji srpsko kulturno nasleđe i zatre mu svaki trag koji podseća na istoriju Srba. Do danas, ova strategija sprovodi se uspešno, budući da u Prizrenu više nema Srba pravoslavne vere.