Video Beograd na vodi još pre 80 godina

IDEJA za izgradnju novog, savremenog Beograda na prostoru Savskog amfiteatra stara je čak 77 godina. Još daleke 1940. godine urbanističko uređenje Bara Venecije osmislio je predratni arhitekta Milorad Pantović, koji je ostavio značajan trag na panorami prestonice. Najznačajnije delo su kupole Beogradskog sajma, koje su i danas arhitektonski biser.

Rad Milorada Pantovića naučno je istraživao Marko Stojanović. Ovaj istoričar umetnosti došao je do nekoliko vrednih dokumenata koji otkrivaju ideje i zamišljene projekte ovog nepravedno zapostavljenog stručnjaka.

- Ideja o gradu na desnoj obali Save je bila po svemu vizionarska, ali nije razvijana dalje od idejne skice jer kroz godinu dana Beograd postaje poprište sukoba i razaranja svetskog rata koji je uveliko uništavao Evropu - priča Stojanović.

Za Pantovića njegovi savremenici kažu da je bio po prirodi skroman, ali veoma isključiv i dosledan, nikada se nije isticao i probijao u prvi plan. Rođen je 1910. godine u imućnoj beogradskoj porodici užičkog porekla.

- Otac mu je bio poznati lekar, iza koga nam je ostalo zdanje "Klinike Pantović" u Krunskoj ulici, koje već više decenija služi kao Studentska poliklinika - priča Stojanović. - Školovao se u Beogradu, a nakon završetka studija na Arhitektonskom fakultetu, svoje usavršavanje nastavlja na Visokoj tehničkoj školi u Berlinu. U isto vreme se zapošljava u građevinskom odeljenju firme "Simens". Kako je Nemačku tih godina već uveliko zahvatila nacistička euforija, Pantović u drugoj polovini tridesetih odlazi u Pariz kod arhitekte Le Korbizjea.

U Gradu svetlosti Pantović ostaje godinu dana. Sa stečenim znanjem usavršavanje nastavlja u Londonu, gde pohađa Ozenfanovu slikarsku školu. Neposredno pred Drugi svetski rat seli se preko Atlantika u Njujork. Tokom svog boravka u inostranstvu on je u stalnom kontaktu sa Jugoslavijom i učestvuje na nekoliko važnih arhitektonskih konkursa za Beograd i Novi Sad. Nakon rata se zapošljava kao profesor na Arhitektonskom fakultetu u Beogradu, a ubrzo ostvaruje i svoje životno delo - kompleks Beogradskog sajma izgrađen 1957.

Iz knjige Ljiljane Blagojević - "Novi Beograd, osporeni modernizam", Zbog toga što su ga etiketirali kao predratnog buržuja, isključen iz izgradnje Novog Beograda

- Istražujući Pantovićev život, sasvim slučajno sam došao do malo poznate "Studije istorijsko-kulturnog naselja Beograda", nastale povodom održavanja turističke izložbe na Starom sajmu 1940. godine - otkriva Stojanović.

Sledeći strogo Le Korbizjeovo učenje Pantović je podelio Beograd na nekoliko zona - rekreacija, industrija, linearni društveni centar i nova naselja.

- Na crtežu jasno prepoznajemo postojeće objekte, poput Skupštine, dvorova i starog kompleksa Generalštaba na raskrsnici ulica Nemanjine i Kneza Miloša. Na prostoru gde se danas zida "Beograd na vodi", Pantović je predvideo sektor "linearnog društvenog centra". On tu stvara jednu potpuno novu urbanističku matricu, sličnu onoj koja će se pojaviti samo koju deceniju kasnije u projektu Novog Beograda - objašnjava ovaj naučnik.

Pantović je u svojim skicama na prostoru Savamale predvideo visoke stambene i poslovne objekte, okružene parkovskim celinama. Stojanović se čudi zašto su posleratne arhitekte zaobišle Pantovića u planiranju i rešavanju Novog Beograda, a skoro svima je bila poznata njegova modernistička korbizjeovska orijentacija.

- Pretpostavlja se da je u pitanju bio revanšizam zbog Pantovićevog porekla i predratnog imućnog statusa - kaže ovaj poznati istraživač.

Razočaran u posleratno društvo, Pantović diže ruku na sebe 1986. godine. Stan i zaostavštinu nasleđuju dalji rođaci. Oni nisu shvatali vrednost arhitektonskih projekata, skica, proračuna, stručnih i naučnih knjiga i časopisa na nekoliko jezika. Sve je izneto iz nasleđenog stana i bačeno u đubre. Za utehu, preživeli su fragmenti. Tek pokoji projekat, crtež, skica i zabeleška.

GRADILIŠTE DANAS

PANTOVIĆEVA ideja o modernom naselju u Savskom amfiteatru, posle 75 godina od prve skice, počela je pre dve godine da se realizuje.

- Za oko 15 meseci otkako su počeli prvi radovi u okviru Belgrade Waterfront, ovaj deo grada potpuno je promenio izgled - kaže Nikola Nedeljković, dikrektor preduzeća "Beograd na vodi". - Prva stambena zgrada BW Residences stigla je već do 12. sprata, a u toku je fundiranje za još jednu stambenu zgradu, BW Vista, kao i za The St. Regis Belgrade, smešten u Kuli Beograd. Radi se iskop za BW Galeriju, najveći tržni centar u regionu, a tokom ove godine, paralelno sa nabrojanim gradilištima, radiće se i na novim javnim prostorima i na infrastrukturi. Duž obale Save obnovljeno je 800 metara šetališta, napravljena su dečja igrališta, teren za odbojku na pesku, teretana na otvorenom, solarni punjači za mobilne uređaje, murali na stubovima Starog savskog mosta...

HALA 1 Beogradskog sajma je građena od 1954. do 1957. godine i zbog svojih arhitektonskih rešenja i načina izgradnje proglašena je za nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture. Zamišljena kao savremeno oblikovan urbanistički kompleks, građena dotad neprimenjenim tehnikama prethodne fabrikacije, uz upotrebu takozvanog prenapregnutog betona, po projektu tima u kojem su bili arhitekta Milorad Pantović i građevinski inženjeri Branko Žeželj i Milan Krstić.