Društvo

OTAC SLIKARA PAJE JOVANOVIĆA PRVI NAPRAVIO FOTOGRAFIJE BEČA: Vršački fotografi kroz dva stoleća obeležili su istoriju cele Srbije

Jelena Jovanović Baljak

23. 05. 2021. u 16:00

STARI vršački fotografi svojim poduhvatima obeležili su istoriju fotografije ne samo u rodnom gradu, već i na tlu cele Srbije, pa i - Austrije.

ОТАЦ СЛИКАРА ПАЈЕ ЈОВАНОВИЋА ПРВИ НАПРАВИО ФОТОГРАФИЈЕ БЕЧA: Вршачки фотографи кроз два столећа обележили су историју целе Србије

Malo je poznata činjenica da je otac čuvenog srpskog slikara Paje Jovanovića, inače vlasnik prvog stalnog fotografskog ateljea u Vršcu, napravio prve fotografije Beča, dok je slikarev rođeni brat Milan bio ugledni dvorski fotograf, koji je ovekovečio čak tri kraljevske dinastije - Obrenoviće, Karađorđeviće i Petroviće iz Crne Gore.

U Vršcu je nastala i prva dagerotipija u Banatu, poznata kao "Vršački portret". Nepoznati autor uslikao je sredovečnu damu u sedećem položaju još 1840, samo godinu nakon što je Luj Dager u Parizu izumeo tu vrstu slike, inače preteču današnje fotografije. U svemu su bili u korak sa mnogo razvijenijim svetom, pa ne čudi što je do 1918. u tom gradu bilo čak 28 fotografa.

NAJZNAČAJNIJI među njima svakako su članovi porodice Jovanović. Pajin otac Stevan je 1863. godine, kada su Vrščani kontinuirano počeli da se bave tom unosnom delatnošću, otvorio svoj prvi atelje u današnjoj Sterijinoj ulici, a potom još jedan uz samu zgradu Magistrata. Pre toga je, sasvim slučajno, ušao i u istoriju austrijske prestonice.

- Krajem pedesetih godina 19. veka, vraćajući se iz Pariza, gde je kupio jednu od prvih proizvedenih kamera, tada neviđenu novinu, Stevan je napravio desetak fotografija Beča.

SKANDAL SA LASCIVNIM SLIKAMA

U PROLEĆE 1911. Vršac je, uz Opovo, bio poprište i pornografskog skandala, koji je poprimio međunarodne razmere. Nemački ministar unutrašnjih poslova ustanovio je da veliki broj kopija fotografija lascivnog sadržaja stiže iz Južnog Banata, o čemu je bio obavešten i njegov mađarski kolega. Nakon opsežne istrage, policija je kod jednog obućara iz Opova i uglednog urednika nemačkog lista iz Vršca pronašla više hiljada ovih fotografija, za koje se ispostavilo da su ih dobijali iz Francuske i Nemačke, a potom dalje slali poštom. Skandal je okončan na sudu.

Fotografisao je delove Bečke tvrđave, kao i jedan drveni most između drugog i trećeg becirka. Ti radovi danas se čuvaju u Muzeju grada Beča, kao najstarije fotografije tog grada - otkriva nam Tamaš Fodor, vršački bibliotekar i autor izložbe "Kulturno nasleđe kroz objektiv starih vršačkih fotografa", koja se trenutno može videti u Gradskoj biblioteci u Pančevu.

Fodor ističe i da su se sva šestorica Stevanovih sinova, koje je uz dve ćerke dobio iz dva braka, u nekom periodu života uspešno bavili fotografijom. Čak i Paja. "Fotografska revija" je u dva navrata objavljivala njegove radove, što govori da je osim slikarskog imao i talenat za fotografiju, ali taj opus njegovog rada nije temeljno istražen.

IPAK, najuspešniji od svih njih bio je Stevanov najmlađi sin, Milan Jovanović (1863-1944).

On je 1887. osnovao svoj prvi atelje u Knez Mihailovoj u Beogradu, a 1903. na Terazijama sagradio jedini namenski objekat za potrebe fotografskog ateljea u našoj zemlji.

Najviše izrađivali portrete

U ONDAŠNjIM vršačkim ateljeima najviše su se izrađivali portreti, a onda i grupne i porodične fotografije. Tek u manjoj meri bile su zastupljene fotografije sa raznih događaja i znamenitosti Vršca. Dobar deo tih radova se, osim u porodičnim albumima, čuva i u arhivima vršačke biblioteke i muzeja. Tu se može videti i prva sačuvana fotografija tog južnobanatskog grada, koja je nastala još 1856. godine.

Ovekovečio je gotovo sve viđenije ličnosti u Srbiji s kraja 19. i početka 20. veka - od glumaca i književnika do političara i članova kraljevskih dinastija. Njegove portrete i danas koristimo, ne znajući da je baš on bio iza objektiva.

- Bio je jedan od najboljih fotograf-portretista svoga doba. Višestruko je nagrađivan za svoj rad.

Dobitnik je ordena Takovskog krsta i Svetog Save. Ta odlikovanja štampao je i na reversima svojih fotografija, a isticao je i da je dvorski fotograf - dodaje Fodor.

Prvi je u Srbiji uveo i formu fotografske razglednice, na kojima je, osim pejzažnih motiva Beograda, stavljao i portrete javnih ličnosti.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije

Pratite vesti prema vašim interesovanjima

Svet

0 25

NOVE SVETSKE SILE UKLjUČILE SE U SUKOB U UKRAJINI: "Dve na strani Putina, dve žestoko protiv Rusa"

SUMNjE u podršku SAD Ukrajini u slučaju pobede Donalda Trampa na predsedničkim izborima mučile su sve one kojima je cilj da se Kijev obrani od ruske agresije. Tramp je pobedio i tek treba videti u kom će smeru krenuti njegova politika, ali sva ta dešavanja zasenila su drugi važan odnos u tom, ionako komplikovanom, odnosu.

22. 11. 2024. u 09:14

RUSIJA POSTALA GLAVNI IGRAČ U EVROPI: Ovo se desilo prvi put od proleća 2022. godine

Ekonomija

0 4

RUSIJA POSTALA GLAVNI "IGRAČ" U EVROPI: Ovo se desilo prvi put od proleća 2022. godine

RUSIJA je u septembru prvi put od proleća 2022. postala glavni snabdevač gasom Evropske unije, prenosi RIA Novosti, pozivajući se na podatke Evrostata.

21. 11. 2024. u 11:32