SAVEZNIČKE BOMBE SRAVNILE GRAD SA ZEMLJOM: Sećanje na jedan od najtragičnijih dana u istoriji Leskovca

LESKOVAC je 6. septembra 1944. godine ostao bez najmanje 2.000 stanovnika koji su, prema procenama, stradali u savezničkom bombardovanju centra grada. Tačan broj nikada nije utvrđen, a istoričari su, posle mnogo decenija od ovog događaja, popisali 819 imena poginulih Leskovčana. Bombe su za sobom ostavile pustoš i mnoge porodice zavile u crno.

Foto: Arhiva Narodnog muzeja Leskovac

Avioni savezničke alijanse su u bombardovanju, koordinisanim sa Narodnooslobodilačkim pokretom, uništili kompletan centar grada. Porušeno je oko 1.800 objekata među kojima i 84 najlepših i najvećih zdanja. Nepovratno je uništena arhitektura kakve gotovo da nije bilo u drugim sredinama nekadašnje Jugoslavije uključujući i simbole Leskovca koji je u to vreme bio jedan od najrazvijenijih gradova u regionu.

- Razaranje je bilo takvo da je grad postao neprepoznatljiv. Pod ruševinama je bilo novorođenčadi, dece i mnogo mladih ljudi. Oni čine polovinu imena poginulih koje smo popisali. Grad nije ličio na sebe, jer je ostao i bez prelepih zgrada Gimnazije, Poljoprivredne škole, Hotela „Kostić“ i drugih reprezentativnih objekata - ispričao nam je istoričar Veroljub Trajković.

Foto: Arhiva Narodnog muzeja Leskovac

Tog dana, tačno u podne, začule su se sirene, dok su prve bombe pale na grad osamanaest minuta kasnije. Iz 28 savezničkih bombardera, u pratnji 20 lovaca, bačeno je čak 69 tona „tepih bombi“ kojima je uže gradsko jezgro sravnjeno sa zemljom.

foto: arhiva Naordnog muzeja Leskovac

Ni jedan grad nije pretrpeo ovakvo razaranje, pa se o operaciji pod nazivom „Nedelja pacova“, posle završetka rata, dugo ćutalo verovatno zbog toga što je do nje došlo uz znanje i odobrenje vrha Komunističke partije Jugoslavije. Tragedija je dugo bila u senci knjiga o velikim partizanskim podvizima na jugu zemlje.

Saveznici i partizani su, pred bombardovanje grada, navodno imali saznanja da je u njemu oko 20.000 bugarskih i nemačkih vojnika, a cilj operacije bio je da se spreči povlačenje Nemaca iz Grčke. Međutim, Leskovac je najverovatnije bio „nebranjeni grad“.

- Nema pouzdanih podataka o broju neprijateljskih vojnika, ali je činjenica da je Leskovac bio izuzetak u odnosu na druge gradove po tome što je namerno bombardovano uže gradsko jezgro, pa su civilne žrtve bile neizbežne. Odgovornost za to leži na rukovodstvu partizanskog pokreta, a posebno na Koči Popoviću koji je tražio bombardovanje i to ne posebnih ciljeva u gradu, kao u prethodnim zahtevima, nego grada Leskovca uopšte – naglašava Trajković.

Foto: фото: архива Наордног музеја Лесковац

POGLEDAJ GALERIJU

Saveznici su Leskovac prvi put bombardovali 5. aprila 1944. godine, zatim i nekoliko puta krajem jula, ali je 6. septembra bombarodovan najbezobzirnije, veoma razorno i surovo što ga je učinilo jednim od najtragičnijih u istoriji grada na jugu Srbije.

POLAGANjE VENACA

Godišnjica velikog stradanja Leskovca se poslednjih decenija obeležava skupom kraj spomen česme gde se minutom ćutanja i polaganjem venaca odaje pošta nevinim žrtvama bombardovanja, a trajno svedočanstvo o ovom događaju je i knjiga „Savezničko bombardovanje Leskovca 1944. godine – studija i dokumenti“ koju su istoričari Veroljub Trajković i dr Momčilo Pavlović objavili pre više od četvrt veka.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije