OSTRVICA SAČUVALA GRB VITEZA ŽARKA: Na Rudniku, gde su stručnjaci došli do senzacionalnih otkrića iz Lazarevog vremena

GRB viteza Žarka iz 14. veka, filigranski uklesan u glatki beli mermer nadgrobne ploče iznenadio je i oduševio arheologe koji istražuju ostatke male crkve pod Ostrvicom, strmim vrhom na Rudniku na čijim se liticama ponegde vide ostaci zidina srednjovekovne tvrđave.

Prostor srednjovekovnog grada Ostrvice, Foto B. Subašić

Hram u kome naučnici ovih dana dolaze do neočekivanih, jedinstvenih i teško objašnjivih nalaza, nalazio se na platou civilnog podgrađa jednog od najznačajnijih i najvećih utvrđenja srednjovekovne Srbije.

Arheološka kampanja na Ostrvici, koja je bila planirana da traje do 2. septembra je zbog izuzetnih i iznenadnih otkrića, čak i ranohrišćanskih objekata - produžena na neodređeno vreme!

Arheolog Jelena Marjanović provela nas je između mnoštva valastelinskih nadgrobnika u prostoru nevelike crkve.

- Spomenici su od luksuznog kamena, od belog mermera sa Venčaca do tajanstvene ploče od purpurne stene, čijeg majdana na Rudniku nema - pričala nam je Marjanovićeva.

- Neobično veliki broj vlastele koja je želela da počiva u ovom hramu svedoči da je crkvica imala poseban značaj. Zbog tog oreola svetosti ovde je donesen i sahranjen Žarko, prema istorijskim zapisima vitez Kneza Lazara, koji je stradao braneći ga u sukobu sa Nikolom Altomanovićem i njegovim plemićima.

Vitez Žarko je sahranjen na centralnom mestu hrama, ispred oltarske pregrade ispod bele glatke mermerne ploče na kojoj je njegov grb isklesan u visokom reljefu.

Kompozicija grba se ne nalazi u uobičajenom štitu, već u velikom ravnostranom trouglu, koji je simbol svetog trojstva, a upisan je u savršeno pravilan krug, kojim je simbolički predstavljana vaseljena. Stranice trougla imaju na sredini polukrug, nalik oltarskoj konhi. U centru grba je umetnički stilizovana viteška kaciga sa čelenkom u obliku krsta na vrhu. Ispod te složene kompozicije nalazi se još jedan mali ravnostrani trougao.

Isklesan Žarkov grb, Foto B. Subašić

Arheolozi kažu da je Žarkov grb potpuno neuobičajen i da će heraldičari imati mnogo posla oko njegovog tumačenja.

- On je izuzetan i tajanstven u svakom pogledu, nema sličnog sa kojim bismo ga uporedili - kaže Marjanovićeva. - Jedinstvena je njegova čelenka u obliku krsta kojeg drže dva goluba, a vrh mu je ukrašen krinom, "Bogorodičinim cvetom", simbolom vladarskog dostojanstva. Reljef je izuzetno precizan kao da je klesan najsavremenijim alatima.

Sagovornica "Novosti" ukazuje da su i ostali nadgrobni spomenici u crkvi izbrušeni i savršeno ravnih ivica, kao da su obrađeni modernom brusilicom.

- Ne znamo kojim su alatima ovdašnji majstori obrađivali kamen, do sada smo našli samo ostatke jednog tocila - priča Marjanovićeva. - Ovde zagonetke doslovno izviru iz zemlje!

Njene reči potvrđuje član ekipe Slavko Vukomanović, koji je došao do fantastičnog otkrića kada se naslonio na lopatu da se odmori:

- Mislio sam da se nalazim na kamenoj podlozi poda crkve, a onda je lopata uletela duboko u zemlju. Poleteo sam za njom ka tlu koje se provalilo i otkrilo ulaz zidanog objekta.

Pronađena tajanstvena nekropola, Foto B. Subašić

Grozničavo čisteći zemlju arheolozi su otkrili duboko ukopanu grobnicu ozidanu od kamena sa malim ulaznim hodnikom. Ona ima plafon "na dve vode" i izmalterisana je, što nije karakteristično za srednji vek. Naučnici su u nedoumici da li je ova grobnica neko staro kultno mesto zbog koga je tu kasnije podignuta crkva.

- Hipotetički, prema analogijama iz poznoantičkih gradova Viminacijuma i Naisa, gde postoje ovakve grobnice, ona može pripadati periodu ranog hrišćanstva - kaže dr Dejan Radičević, iz Odeljenja arheologije Filozofskog fakulteta u Beogradu.

- Ako bi se ova pretpostavka potvrdila, to bi istoriju Ostrvice pomerilo mnogo dalje u prošlost i otvorilo pitanje kontituiteta civilizacije. Ako je ovo staro kultno mesto, moramo se pitati ko je tu bio sahranjen i kako je to predanje preneseno. Da je ovo veoma dugo bilo izuzetno poštovano "posvećeno tlo" svedoči i što se na prostoru crkve obavljaju sahrane i u osmansko vreme, kada je ona već bila do temelja srušena i nevidljiva.

Foto B. Subašić

SARADNjA TOKOM ISTRAŽIVANjA

ISTRAŽIVANjE na Ostrvici finansira Ministarstvo kulture, a izvodi se u organizaciji Muzeja rudničko-takovskog kraja. Rukovodioci istraživanja su Ana Cicović, muzejski savetnik u Muzeju i docent dr Dejan Radičević iz Odeljenja za arheologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu. Arheolog Jelena Marjanović je rukovodilac neposrednih terenskih radova, a u ekipi su Slavko Vukomanović, Janja Stojković, Aleksandar Čivović, Dragoslav Ignjatović, Mirko Jerković i Nikola Perić.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije