I KRALJ MILUTIN NA RUDNIKU IMAO KOVNICU NOVCA: U Dićima, kod LJiga, značajan arheološki lokalitet naše srednjovekovne istorije

UZ sedam vekova od upokojenja kralja Milutina, upravo se navršavaju i tri decenije od prvih arheoloških istraživanja na lokalitetu Manastirine u Dićima kod Ljiga, koji sa ovim srpskim vladarom ima značajne veze, gde se uz srednjovekovnu crkvu nalazi i groblje stećaka, jedno od najvećih te vrste u Srbiji!

Foto: M.Cvijetić

Danas, hram je najvećim delom obnovljen, stećci oko njega su većma restaurirani i konzervirani, a lokalitetu je udahnut novi život, dostojan njegovog istorijskog i kulturnog značaja.

Lokalitet sa nekropolom nalazi se sa leve strane Ibarske magistrale, osam kilometara od Ljiga prema Gornjem Milanovcu, pripada severnim delovima Rudničke oblasti. Groblje i ostaci crkve zauzimaju sunčane padine doline pored rečice Dragobilj, kojima je nekad prolazio stari put Beograd - Gornji Milanovac. U tri navrata, od 1991. do 1993. godine, arheolozi Zavoda za zaštitu spomenika kulture Valjevo, na čelu sa Željkom Ježom, otkrili su jednobrodnu masivnu građevinu crkve sa pripratom raškog stila, bez centralne kupole, koja je građena krajem 13, a najkasnije do sredine treće decenije 14. veka.

Aleksandar Đukić, Foto Privatna arhiva

- Od crkve, pogled se pruža prema Ostrvici, pograničnom srednjovekovnom utvrđenju čiji je zadatak bio da čuva Rudnik kao važan ekonomski centar gde je i kralj Milutin imao svoju kovnicu novca - objašnjava arheolog Aleksandar Đukić iz Udruženja "Čelnik" u Ljigu.

- Svako utvrđenje u srednjovekovnoj Srbiji imalo je svog upravitelja-čelnika. U vreme kralja Milutina i nakon njega, jedan od čelnika Ostrvice najverovatnije je bio Vlgdrag, ktitor crkve u Dićima. Međutim, početak 14. veka, kao vreme u kom je službovao Vlgdrag koji je umro kao monah Nikola 1327. nije bilo nimalo zahvalno za upravu nad pograničnim utvrđenjem, niti da se bude deo vlastele okupljene oko vladarske porodice Nemanjića.

Vlgdrag, čelnik kralja Uroša, sahranjen je u svojoj mauzolejnoj crkvi zajedno sa članovima porodice i bližom rodbinom. U istorijskim izvorima nije bio pominjan, ali o njegovom postojanju jasno govori natpis na nadgrobnoj ploči iznad groba. Natpis, urezan u 13 redova, govori o upokojenju monaha Nikole, po mirskom zovu čelnika Vlgdraga, koji se predstavio na Vaznesenje Gospodnje 8. maja 6835. (1327) godine i kome nadgrobnu ploču postavi njegova supruga, monahinja Ana, mirski zvana gospožda Vladislava.

Crkva i groblje stećaka dobro očuvana, Foto/M.Cvijetić

- U građanskom ratu najpre su se sukobili braća, kraljevi Milutin i Dragutin - podseća Đukić.

- Rudnik je prelazio iz Dragutinovih u Milutinove ruke, a pad tog mesta morao je biti propraćen i padom Ostrvice. Braća su se izmirila tokom 1311. ili 1312. Milutin, nakon smrti brata Dragutina 1316. zarobljava njegovog sina Vladislava i zaposeda njegovu zemlju na tadašnjem severu Srbije. To je, od sve prilike, značilo ponovni prelazak Rudnika i Ostrvice iz ruke u ruku. Potom, da sve bude još gore, Ugari su upali u severne oblasti Srbije. Na vlast je došao Stefan Dečanski, koji se sukobio sa kraljem Vladislavom, a Rudnik sa Ostrvicom biva jedna od tačaka sukoba. Tokom sukoba Stefana Dečanskog i kralja Vladislava, došlo je do pobune u kojoj su Vladislavljeve pristalice zatvorile u Ostrvicu. Sve ovo su bile okolnosti u kojima je delovao čelnik Vlgdrag.

Natpis na stećku, Foto Privatna arhiva

Arheolog Đukić naglašava da je čelnik Vlgdrag očigledno bio blizu vladarske porodice Nemanjića, o čemu svedoči čin zamonašenja njegove supruge i njega pred kraj života. To predstavlja dosledno praćenje tradicija na vladarskom dvoru, budući da su se Nemanjići, po silasku sa prestola, uglavom predavali monaškom podvigu.

- S obzirom na to da je kralj Milutin umro 31. oktobra 1321. godine, svakako je čelnik Vlgdrag morao biti u službi i ovog vladara - kaže naš sagovornik.

- Šest godina kasnije, Vlgdrag umire kao monah Nikola.

Iz svega se može pretpostaviti da je jedan od upravitelja Ostrvice i vlastelina iz Milutinog neposrednog okruženja bio i čelnik Vlgdrag, ktitor srednjovekovne crkve u Dićima odakle je budnim okom mogao neometano da motri na zbivanja u Ostrvici.

Zaštita stećaka

- PORED hrama zasada je pronađeno oko 300 stećaka, a u toku je njihova zaštita, koju obavljaju konzervatori Igor Đorđević i Boris Zečević - kaže Đukić. - Projekat za zaštitu stećaka podneli su Crkvena opština Ljig i Udruženje "Čelnik", a Ministarstvo kulture za te namene ove godine je odobrilo 500.000 dinara.

Foto: M.Cvijetić

"Čelniki"

- UDRUŽENjE "Čelnik" osnovano je pre tri godine, prikuplja građu za budući Zavičajni muzej u Ljigu - kaže Aleksandar Đukić. - Radi toga, "Čelnik" organizuje tribine, izložbe i predavanja o prošlosti Ljiga, Kolubarskog okruga i zapadne Srbije, između ostalog i o arheološkom nalazištu u Dićima. Pioniri ovog poduhvata, pre svega su mladi Ljižani, koji imaju želje i volje da se posvete očuvanju kulturnog nasleđa svoga kraja i okoline.

ZAPRATITE NPORTAL NA FEJSBUKU

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije