KRAJPUTAŠ ISKLESALI BAJONETIMA: Prvi spomenik u Velikom ratu podigli srpski vojnici majoru Vasiliju Lukoviću u selu Jablanica

ZLATIBORCI novim belegom čuvaju uspomenu na branioce granice 1914.

Foto Zlatibor pres

U KAMENU sa tragovima krvi i šrapnela granate koja je na koti Cigla u selu Jablanica ubila komandanta, vojnici su, samo dan nakon što su 9. avgusta 1914. godine (po starom kalendaru) sprečili 16. austrougarski korpus da izbije na Zlatibor i pošto su sahranili mrtve drugove - bajonetima urezali epitaf:

"Major Vasilije Luković poginuo 9. VIII 1914. g. Ispunio svoju dužnost prema Kralju i Otadžbini... Zavidimo ti, i pozdravljamo ti porodicu..."

- Ovo je, koliko se zna, u Srbiji prvi spomenik podignut u Velikom ratu i to u vreme Cerske bitke. U godini uoči 100-godišnjice odbrane Srbije pokrenuli smo inicijativu da beleg postane deo novog obeležja i da se uz oduživanje duga hrabrim braniocima granice, skida veo zaborava sa događaja na južnom delu Drinskog fronta - kazuju penzioneri, prota Radovan Ćosić (83) iz Užica i Vukomir Božanić (68), predsednik TU "Jablanica".

Vukomir Božanić, Foto Zlatibor pres

Prota Radovan Ćosić, Foto Zlatibor pres

UBRZO su Zlatiborci, uz pomoć istoričara užičkog Muzeja Radivoja Papića, autora knjige "Užička vojska i četvrti puk 1914.", saznali da je major Vasilije Luković rodom iz Knića, a komandovao je 3. bataljonom IV (užičkog) kadrovskog puka u Limskom odredu. A ovaj odred je bio u sastavu užičke vojske, koja je imala zadatak da štiti levi bok tri srpske armije, da brani granični front od Rogačice do Priboja i zaprečava sve pravce koji vode ka Užicu, u dolinu Zapadne Morave i na Pešter.

U okršajima sa četiri-pet puta nadmoćnijim Švabama, koji su nadirali iz Bosne i preko Lima, uz jeku topova i borbe često na bajonet i gušanje, 21. i 22. avgusta - na Cigli, Crnom vrhu i Oštrelju poginulo je preko 100 vojnika i dobrovoljaca Limskog odreda, kao i major Luković.

- Tela poginulih su tek 1939. godine sa grudobrana otadžbine preneta u spomen-crkvu u Priboju i selo Štrpci u opštini Rudo, a neki i u porodične grobnice. Posmrtne ostatke majora Lukovića (1881-1914) brat Teodosije, general, preneo je u portu crkve u rodnom Kniću u Šumadiji - kazuje Božanić.

ČUDNA je bila sudbina krajputaša ukraj puteljka koji je iz zlatiborskog sela Jablanica vodio na nekadašnju tromeđu dve carevine - Turske i Austrougarske i Srbije.

Prota Radovan Ćosić bio je tri decenije služitelj oltara u Jablanici i, za "Novosti", svedoči da je na Beloj glavi, pri odlasku da sveti vodicu 1973. godine, u vrzini, otkrio od crvenkastog kamena istesan spomenik.

- Bio je licem okrenut zemlji, pa ga očistim i "smenom 8" snimim. Prve komšije, braću Milana i Gorčeta Vujića pozovem da kolicima spomenik prevezu u šupu, da ga ko ne ošteti. Seoska organizacija SUBNOR-a bila je protiv vraćanja spomenika i uređenja mesta jer su se u natpisu pominjali kralj i otadžbina. Na grobno mesto je vraćen mnogo godina kasnije - kazuje Ćosić.

U spomen-česmu, koju su podigle opštine Čajetina, Priboj i Rudo, nedaleko od tromeđe i karaule na Cigli, ugrađen je stari krajputaš. U kamenu su delovi odeće i opreme srpskih ratnika - šajkača i čuturica iz koje ističe voda, delo vajara Vladana Mitrovića iz Trnave.

Stražu majoru čuvaju saborci, u mermeru je 37 imena. Okolo je park prijateljstva, popravljeno je šest kilometara puta od centra sela.

POMEN U slavu hrabrih branioca granice 1914., Foto Zlatibor pres

NARODNI SABOR NA CIGLI

ZLATIBORCI se ponose što je Cigla jedno od retkih mesta u okrugu gde se na narodnom saboru odaju počasti junacima Velikog rata. Od 2014. godine, u nedelju po Gospođindanu, na hodočašće i pomen dolaze i komšije iz Limske doline, a i Šumadinci.

ANTIČKI PRIMER ŽRTVE

- KAMENI beleg na Cigli, svedok jednog danas skoro nezamislivog vojničkog odnosa prema otadžbini, narodu, vojničkoj časti i spremnosti na žrtvu, koji se može ravnati sa najsvetlijim antičkim primerima, čitav jedan vek nas je opominjao da odamo dužnu poštu tom herojskom vremenu i precima - podseća Vukomir Božanić.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije