Feljton

FELJTON - U AVIONIMA UN HEROIN I ORUŽJE: Kako je u Sarajevu tokom rata zloupotrebljavan humanitarni vazdušni most

SAVREMENE vojne definicije opsade su rijetke. Priručnik američke vojske ne daje objašnjenje za ovaj pojam.

ФЕЉТОН - У АВИОНИМА УН ХЕРОИН И ОРУЖЈЕ: Како је у Сарајеву током рата злоупотребљаван хуманитарни ваздушни мост

Foto: Iz izveštaja Nezavisne međunarodne komisije

Nema ga ni u Rječniku pojmova i definicija NATO, niti u Rječniku vojnih i pridruženih termina Ministarstva odbrane SAD. Ali u terenskom priručniku Vojske SAD FM za "gradske operacije" se kaže: "U promjenjivoj urbanoj borbenoj operaciji obje strane se bore za položaj i prednost u urbanom borbenom prostoru. Na kraju, jedna strana će ostvariti dominaciju i bitka se zatim završava povlačenjem ili prelazi u urbanu opsadu. Opsadna situacija može se razviti kao rezultat početne promjenjive urbane bitke, ili može biti funkcija prethodnih vojnih operacija koje su se desile izvan urbanog područja."

Upravo to se dogodilo u Sarajevu, kada je 5. i 6. aprila, posle puča koji je izveo SDA, došlo do ustanka Srba, što je dovelo do gradskih obračuna između muslimanskih i srpskih snaga. Rezultujuće linije i položaji odredili su konfiguraciju linije fronta i faktičke podjele grada na muslimanski i srpski dio.

PRVI čovjek nevladine organizacije "Demokratska inicijativa sarajevskih Srba" Dušan Šehovac objasnio je Komisiji za istraživanje stradanja Srba razvoj ratne pozicije u Sarajevu: "Prvo je muslimanska (bošnjačka) strana odlučila uspostaviti kontrolu i vladati nad cijelim gradom, oružanim snagama, pod eufemizmom multietničkog grada glavnog grada cijele i suverene Republike Bosne i Hercegovine. Druga strana, srpska, donijela je odluku da učestvuje u kontroli i upravljanju gradom Sarajevo na osnovu etničkih prava i posjedovanja teritorije u gradu Sarajevu (od 150.000 do 180.000 etničkih Srba živjelo je u ovom gradu).

Kada je Srbima postalo jasno da se to ne može efikasno i mirno postići, donijeli su odluku da oružanom silom vrše kontrolu i odbranu srpskih etničkih teritorija na području Grada Sarajeva. Na osnovu ova dva suprotstavljena prava dviju nacija da kontrolišu i upravljaju svojim etničkim teritorijama, izbio je građanski rat. Iz prethodnog proizlazi da su pojmovi opsada Sarajeva i opkoljeno Sarajevo netačni, dok je istina da je Sarajevo bilo podijeljeno po etničkoj osnovi."

Hrvati su oborili italijanski humanitarni avion

KORIŠTENjE opsade kao ratne taktike nije zabranjeno međunarodnim humanitarnim pravom. Takođe, zauzimanje područja pod kontrolom neprijatelja legitiman je vojni cilj i vojni zapovjednici često smatraju da je opsada grada jeftinija od borbe od ulice do ulice. Međutim, zabranjeno je kao način borbe izgladnjivanje civila, odnosno da civilno stanovništvo trpi pretjerane nevolje zbog nedostatka zaliha neophodnih za njegov opstanak (kao što su prehrambeni proizvodi i medicinske potrepštine). Zbog toga su dozvoljene humanitarne i nepristrasne akcije pomoći isključivo za civilno stanovništvo (Additional Protocols to the Geneva Conventions II, Articles 14 and 18.2).

U izvještaju Komisije stručnjaka Ujedinjenih nacija piše: "Težnja obje strane da kontrolišu hranu, vodu i električnu energiju u propagandne svrhe, miješanje vojnih snaga i civilnog stanovništva i činjenica da niko izgleda nije umro tokom opsade od gladi, dehidracije ili smrzavanja, otežava uspostavljanje čvrstog slučaja da je gladovanje korišteno kao metoda ratovanja.(UN Security Council, 1994f, Annex IV (Part IV).

SAVJET bezbjednosti Ujedinjenih nacija, 6. juna 1992. godine, usvojio je Rezoluciju 758, u kojoj se zahtijeva: "Da se odmah stvore potrebni uslovi za nesmetanu isporuku humanitarnih potrepština u Sarajevo i druge destinacije u Bosni i Hercegovini, uključujući uspostavljanje sigurnosne zone koja obuhvata Sarajevo i njegov aerodrom" (UN Security Council Resolution 758, 1992).

ZLONAMERNA POREĐENjA

OPSADA Sarajeva ne može se uporediti sa opsadom Lenjingrada između 1941. i 1944. godine, i opsadom Sevastopolja između 1941. i 1942. godine. Opsada Lenjingrada od strane njemačkih, finskih i španskih snaga u Drugom svjetskom ratu rezultirala je smrću oko 1.500.000 vojnika i civila zbog gladi i bombardovanja (Carell, 1966, str. 205-210). Redovne isporuke humanitarne pomoći i odsustvo gladi u Sarajevu onemogućavaju rangiranje blokade Sarajeva s opsadama Lenjingrada i Sevastopolja u Drugom svjetskom ratu.

Dan ranije, 5. juna 1992, sarajevski aerodrom "Butmir", upravo u te humanitarne svrhe, preuzeo je francuski bataljon Unprofora (Cutts, 1999, str. 23). Glavni štab Vojske Republike Srpske je objavio "Direktivu za dalje djelovanje". Direktivom je procijenjeno da je "neprijatelj započeo opštu ofanzivu prema Sarajevu", naglašavajući da je neprijateljeva namjera da deblokira Sarajevo sa sjevera i zapada. Direktiva je takođe zadala trupama zadatak: "Ofanzivnim akcijama sa ograničenim ciljevima za poboljšanje operativne i taktičke situacije na širem području Sarajeva, te u sjevernoj i istočnoj Bosni i istovremeno čvrsto držati linije i srpske teritorije i zaštititi srpski narod od genocida i istrebljenja." Važan element Direktive odnosio se na zaštitu aerodroma za isporuku humanitarne pomoći. Direktiva je zadala trupama sledeći zadatak: "Očistiti područje aerodroma od preostalih neprijateljskih grupa i pojedinaca i na taj način obezbijediti sigurnost vazduhoplova za isporuku humanitarne pomoći i normalno snabdijevanje hranom i lijekovima za civilno stanovništvo."

KAO REZULTAT pregovora vlasti Republike Srpske i generala Mekenzija, komandanta trupa UN u Sarajevu, i Sedrika Tornberija, šefa civilnih poslova, Vojska Republike Srpske je predala aerodrom "Butmir" Sarajevo Unproforu 29. juna 1992. godine.

Unproforova kontrola aerodroma omogućila je uspostavljanje humanitarnog vazdušnog mosta koji je, iako često prekidan, djelovao tokom cijelog rata. U početku nije bilo inspekcije humanitarnog tereta, ali kada su u proljeće 1993. godine oružje i heroin otkriveni u pošiljci hrane, UNHCR i Unprofor složili su se da dozvole oficirima za vezu VRS da vrše nasumične provjere dolaznih pošiljki kako bi se izbjegle zloupotrebe (Andreas, 2016, str. 55).

Kad su s proleća 1993. u avionima UN otkriveni heroin i oružje, srpskim snagama je dozvoljena povremena kontrola tereta

AUTORI Završnog izvještaja Ekspertske komisije Ujedinjenih nacija, u skladu sa Rezolucijom 780 (1992) Savjeta bezbjednosti (Final Report, 1994b, str. 17-18), imali su sve razloge da budu svjesni zloupotrebe humanitarne pomoći za isporuku lijekova za Vladu Republike BiH. Uprkos tome, Izvještaj je okrivio "opsadne snage" za "kontinuiranu upotrebu pomoći kao oružja u opsadi".

"Uprkos blokadi, humanitarna situacija u gradu nikada nije dostigla kritični nivo. Između juna 1992. i januara 1996. godine, na aerodrom u Sarajevu sletjeo je 12.951 let Ujedinjenih nacija, isporučivši 160.677 tona humanitarnog tereta. Hrana je iznosila 144.827 tona (Andreas, 2016, str. 39). Uprkos neizbježnim sigurnosnim incidentima, u prosjeku, UNHCR je u Sarajevu svakodnevno primao 150 tona humanitarnog tereta za distribuciju. Najgori pojedinačni incident bio je obaranje talijanskog teretnog aviona G-222 3. septembra 1992. godine HVO-ovom raketom zemlja-vazduh, pri čemu su poginula sva četiri člana posade.

 

SUTRA: ALIJA ISKLjUČIO VODU SUGRAĐANIMA

 

Preporučujemo

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije

Pratite vesti prema vašim interesovanjima

Novosti Google News
Tagovi

Drugi pišu

Pročitajte više

Komentari (0)

Ostavi komentar

Najnovije iz rubrike

Politika
Tenis
Fudbal
EVO KAKO DO KARATA ZA VEČITI DERBI: Crvena zvezda poslala obeveštenje pred meč sa Partizanom

EVO KAKO DO KARATA ZA "VEČITI DERBI": Crvena zvezda poslala obeveštenje pred meč sa Partizanom