FELJTON - SVA ISTORIJA GRBLJA U ZNAKU CARA LAZRAR: Boku Kotorsku su Srbi iz zaleđa nazivali Primorskom Srbijom

PRAZNIK Roždestva Presvete Bogorodice, proslavljamo u starodrevnom manastiru Podlastva.

Mitropolit Amfilohije u manastiru Podlastva, Foto Sajt Mitropolije crnogosrsk-primorske

Sudeći po krstionici iz 7. vijeka, koja je ovdje otkrivena, on je iz 5-6. vijeka poslije Hrista. Ako ne baš iz vremena cara Konstantina ili cara Teodosija, sigurno iz vremena cara Justinijana. Obnovili smo i Grbaljski sabor, koji je ovdje održavan vjekovima. Ovdje su se Grbljani sabirali oko Svete Tajne Pričešća, prvenstveno, a potom su i sva grbaljska, zemaljska pitanja ovdje rješavali. Tu je, u Grblju, donesen i Grbaljski zakonik,  značajan za donošenje presudnih životnih odluka čitavog naselja.

Sveti Petar Cetinjski nastojao je već 1813. g. da Boku Kotorsku i Grbalj i Paštroviće, i sve odreda, prisajedini svojoj maloj Crnoj Gori, ali... Ali, kao i u naše vrijeme, i tada su veliki moćnici ovoga svijeta imali svoje planove i odlučivali u skladu sa njima, pa su tako odlučili - da Boka Kotorska  tada ne pripadne Crnoj Gori. Boka je pripala Austrougarskoj i sve tako do 1918. godine. Grbljani, poštujući austrougarsku vlast, kao i onu prethodnu - mletačku, kao i jedno vrijeme čak i vlast turskog sultana, čuvali su odlučno svoju dušu, svoju vjeru, svoje ime srpsko, čuvali su svoj identitet iskonski i sačuvali ga, i o tome svjedoči 65 hramova na ovom malom prostoru.

PORED Manastira Svetih Arhangela Mihaila i Gavrila na Prevlaci Miholjskoj, evo, tu je i ostalih 65 hramova koji su jedno vrijeme u pogledu održavanja bili zapostavljeni, a sad se, jedan po jedan, obnavljaju, a kao kruna te obnove hramova grbaljskih jeste obnova i ovoga Hrama Presvete Bogorodice. Kao što vidite ovdje se obnavlja preostali dio konaka, a ovaj drugi dio je obnovljen blagodareći pokojnom Vukšiću i odboru koji je formiran za tu obnovu. Obnovljena je i crkva Svete Gospođe, koja je od posljedica zemljotresa bila urušena i pala. Obnovljena je prvo Crkva, pa dio konaka, pa stara odžaklija manastirska, trpezarija koja je tu ispod, drevna, i čak možda iz 13. vijeka. Sve se obnavlja dio po dio, pa se nadamo da ćemo, ako Bog da, osveštati ovaj manastirski konak zajedno sa paraklisom  Svetoga Velikomučenika cara Lazara, Grbljanovića ili Hrebeljanovića, koji svoje porijeklo, po živom grbaljskom predanju, vodi odavde, iz ovih krajeva.

I ima u tome ne male istine. U Donjem Grblju je postojao Manastir Svetoga proroka Amosa i mučenika Vita. I danas tamo postoji crkva. Mi smo obnovili crkvicu proroku Amosu i mučeniku Vitu. A kao što je poznato prorok Amos je bio slava cara Lazara, da, tako da to predanje nije slučajno. Inače, svake godine za Vidovdan ovdje je velika svečanost. Čitavi Grblji, i mnogo šire, ovdje se sabiraju. Sabrali su se veličanstveno, bogonadahnuto, i kada je dolazio patrijarh srpski Pavle 1992.g. da prisustvuje sahrani osamdeset Grbljana, Maina, Budvana, Pobora i Paštrovića u porti manastira koji su bili pobijeni od bratske ruke 1944. g. Bio je to veliki događaj, istorijski, patrijarh Pavle sa petnaest episkopa...

To je prvi put u istoriji Boke Kotorske da toliko dođe arhijereja. A narodu ni broja se ne zna.

TU JE u Grblju grobnica osamdeset nevinih ljudi pobijenih od komunista, kada su siroti krenuli za Skadar 1944. g. da se spasu u onom zlom i opakom vremenu nasilja nacifašističkog i komunističkog od bratoubilačkog zla domaćeg. A zlikovci i krvnici, oni isti koji su kasnije dobili vlast nad državom i narodom, im obećali da će biti pošteđeni ako se mirno razoružaju i predaju. I oni su položili oružje, i predali se mirno. I sve su to bili mladići iz Grblja i Majina, i iz Budve i iz Pobora, Paštrovića, sa čitavog ovog prostora. Njih osamdeset su u jednu krv sve pobili i bacili u bunar drevni mletački i turski, sve su ih potom u njemu zatrpali, a sada su dolično sahranjeni.

Ispod krsta su njihova imena ispisana i mi ih svake godine pominjemo. Pominjemo i one koji su nam pomogli da sve ovo dobije onu duhovnu i ovozemaljsku ljepotu koju te žrtve zaslužuju. Bar malo da im se odužimo. Pominjemo i ktitore, osnivače, priložnike, dobrotvore ove svetinje. Pominjemo ih dakle za Vidovdan, a evo, ako Bog, da imaćemo i ovu lijepu kapelu, paraklis Svetog cara Lazara.

A ČUJEM ja da je sad neko ovdje, od domaćih, u duhu neke žalosne politike pitao: „Zašto caru Lazaru?” A kome bi Grbljani podigli crkvicu, ako ne bi svome caru Lazaru? Kome, ako ne njemu? Sva grbaljska istorija je u znaku cara Lazara. I ne samo po predanju da su ovdje njegovi korijeni, nego i sva istorija Grblja, i duhovna i moralna i kulturna, i da kažemo i državotvorna, sve je nekako sa carem Lazarom Kosovskim povezano, a, naravno, i sa Nemanjićima, pa sa Svetim Jovanom Vladimirom hiljadugodišnjicu čije končine ove godine proslavljamo, i sa Vizantijskim carstvom. I sa Svetim Gradom Jerusalimom i Svetom Zemljom, u krajnjoj liniji, budući da su apostol Pavle i Tit i ovamo stizali, dakle još u 1. vijeku, po svoj prilici, hodeći poznatim Rimskim putem, što je preko Boke vodio od Skadra ka Dubrovniku i da su bez sumnje i u Boki ostavili do danas živi trag svoga misionarskog djelovanja. Sve se to spaja, opet, a gdje bi drugdje ako ne oko Miholjske Prevlake, oko Manastira Svetog Arhangela Mihala na ostrvu Svetog Mihaila i Grblja, oko ovoga starodrevnoga hrišćanskog svetilišta posvećenog Presvetoj Bogorodici.

Boku Kotorsku koja,  Srbima iz zaleđa, kao i celo primorje do Bara, stoji bočno, oni odvajkada imenovahu starom srpskom i slovenskom rečju „bok”, u dvojini „boka”, koja je, pored ostalog, imala i značenje „udubljenje, uvala, materinska utroba, njedra”, a, takođe, i „obala ili strane tesnaca, udubina, zaton, zaliv”. Boka je nazivana, kao i sve ostalo srpsko Pomorje, Primorskom Srbijom - Servia Maritima.

MANASTIR PODLASTVA

MANASTIR  Podlastva - je manastir Srpske Pravoslavne Crkve koji se nalazi u mestu Lastva Grbaljska u Grblju u Crnoj Gori. Ovaj danas ženski manastir podigao je car Dušan Nemanjić 1350. godine na mestu ranohrišćanske crkve iz 5. veka. Kralj Milutin je početkom 14. veka  Grbalj darovao Kotoru. Pominje se u pisanim aktima 1417,  a deset godina kasnije – 1427, u . u njemu je napisan Grbaljski zakonik . Kao zborno mesto svih Grbljana, svetilište u kome su se donosile sve važne političke i verske odluke, manastir je tokom mnogih grbaljskih ustanaka i buna stalno bio izložen rušenjima i pljačkama. Pretpostavlja se da je srušen 1452 g.,. kada je stradao i manastir Svetog Arhangela Mihaila na Prevlaci. Obnovljen je 1700. godine i bio pravoslavno duhovno središte kraja sa bogatom bibliotekom. Petar I Petrović Njegoš je u manastiru pregovarao sa francuskom vojskom. Kaluđer i iguman  manastira bio je neko vreme, potonji mitropolit Mitrofan Ban(1867.-1869.).  Austrijanski vojnici su ga spalili 1869. za vreme Bokeljskog ustanka. Obnovljen je 1874. godine, da bi ponovo postradao u Prvom svetskom ratu. Manastir je 1936. obnovljen i oživeo...U katstrofalnom zemljotresu 1979. je još jednom razrušen. Uz crkvu se nalaze konaci u kojima je nekada bila škola. Patrijarh srpski Pavle je 1992. godine prisustvovao je sahrani osamdeset Grbljana, Maina, Budvana, Pobora i Paštrovića u porti manastira,  koji su bili pobijeni od bratske ruke 1944. g.

SUTRA: HRAMOVI U PODGORICI I BARU MEĐU NAJLEPŠIM U EVROPI

Preporučujemo

Feljton

1 7

FELjTON - KAD BOG NEKOG KAŽNjAVA PRVO MU ODUZME PAMET: Duboka duhovna kriza je poodavno zahvatila celu Evropu i svet

11. 01. 2023. u 18:00

Feljton

0 5

FELjTON - CRKVA JE PROGLAŠENA OPIJUMOM ZA NAROD: Mnogi sveštenici su bili primorani da pobegnu iz Crne Gore

10. 01. 2023. u 18:00

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije