Dvor pun luksuza

 PATRIJARŠIJSKI dvor u Sremskim Karlovcima, već više od 100 godina, ostavlja veoma dubok utisak na one koji bi zastali da uživaju u njegovoj raskošnoj lepoti, tako da je u nadahnutim govorima, ova palata od samog svog nastanka, slavljena kao najreprezentativniji vojvođanski dom. Ovo velelepno zdanje sagradio je Georgije Branković, slavni patrijarh koji je monumentalnim građevinama konačno uobličio izgled današnjeg trga Branka Radičevića.
Još početkom 19. veka, u pravoslavnoj crkvi uočena je potreba za izgradnjom reprezentativne rezidencije karlovačkih mitropolita, koja bi svojom monumentalnošću doprinosila ugledu ove institucije u prostranom Habzburškom carstvu. Za izgradnju novog dvora postojao je poseban fond, koji je osnovao Stefan Stratimirović, a prvu svotu od 30.000 forinti, donirao je sam mitropolit još 25. aprila 1817. godine. Posle Stratimirovićeve smrti novac je pozajmljivan privatnim licima i fond je rastao.
Za preduzimače radova izabrani su Karl Lerer i Bela Peklo iz Apatina i već u junu 1892. počela je izgradnja ovog velelepnog zdanja. Radovi su trajali do juna 1894, a konačno je završen i opremljen 1896. godine.
Nova palata je izgrađena, na istočnoj strani Trga Branka Radičevića, severno od Saborne crkve svetog Nikole. Ima osnovu ćiriličkog slova Š i tri jednaka dvorišna krila, s tim što je srednje produženo za kvadratni gabarit, prekriven poluloptastom kupolom sa lanternom na temenu, ispod koje je smeštena dvorska kapela.
Stubovi u glavnom holu izvedeni su u imitaciji mermera, kao i dva stepeništa, oivičena teškim kamenim ogradama, kojim se stiže na sprat. Dok su u njemu rezidirali karlovački patrijarsi Georgije Branković i Lukijan Bogdanović, na ovom dvoru vladala je stroga etikecija, ustanovljena po ugledu na ceremonijal koji je okruživao bečke i budimpeštanske aristokrate. Tako je stepenište koje se nalazilo levo od glavnog ulaza, koristio isključivo patrijarh, dok su se ostali na sprat penjali desnim.
Možda o sjajnoj uglađenosti ovog dvora najubedljivije svedoči jelovnik patrijarha Georgija Brankovića, iz prve decenije 20. veka, pisan na francuskom jeziku, u kome su se nalazila probrana jela, poput paprikaša od uškopljenih štajerskih pevaca ili specijaliteta od prepelica i divljih svinja.
Ovakav luksuz je uveden, ne zbog gordosti ili hedonizma tadašnje jerarhije, već da bi ostavio povoljan utisak na ohole austrougarske moćnike, od kojih je zavisila sudbina pravoslavne crkve i srpskog naroda u Vojvodini.
Mitropoliti su vekovima bili primoravani da “prezentima”, koji su javno davani kao akt pažnje i ljubavi, obraduju velikaše Habzburške monarhije i osiguraju njihovu naklonost. Ovakva pažnja je priređivana važnim ljudima za vreme velikih praznika i političkih svečanosti, a poklone i bogatu trpezu tražili su svi, od velikaške posluge, do carskih komesara. Još u 18. veku, “prezenti” su činjeni u naturi - vino, rakija, kafa, šećer, pečeno jagnje ili, još bolje, prase.
Zato su visoki posetioci patrijaršijske rezidencije svojim kućama odlazili uvereni da su i Sremski Karlovci deo prosvećene evropske civilizacije.
Kako je zapisala istoričarka umetnosti Donka Stančić, u ovoj palati se nalazila jedna od najstarijih i najbogatijih biblioteka u našim krajevima, osnovana 1706. godine, koju sačinjava oko 6.000 knjiga, 10.000 svezaka, 21 rukopisna knjiga, 28 rukopisnih dela Jovana Rajića, kao i 2.433 naslova, koje je Patrijaršiji 1852. godine poklonio Ilarion Ruvarac. Dve trećine ove bogate biblioteke nabavio je mitropolit Stefan Stratimirović.
(Nastaviće se)