Rab Božji Lukijan

 NEMA mnogo istorijskih ličnosti koje svojim životom i naročito svojom misterioznom smrću, na tako ubedljiv način svedoče o sumraku velikog Austrougarskog carstva, kao što je slučaj sa Lukijanom Bogdanovićem, poslednjim arhiepiskopom karlovačkim, mitropolitom i patrijarhom srpskim.
Iako je život ovog patrijarha slabo poznat u širim krugovima, i danas su vidljivi tragovi njegovog pastirskog delovanja, uprkos tome što duh vremena u kojem je ovaj jerarh služio, večno ostaje oličen u raskošnim, neorenesansnim fasadama Patrijaršijskog dvora i katedralnog hrama u Sremskim Karlovcima. Za ime Lukijana Bogdanovića često se vezuje sjaj gotovo aristokratske otmenosti, koji je ozario staro mitropolitsko sedište i kojeg se stari Karlovčani i sada, posle čitavog veka bezdušne provincijalizacije, sa setom prisećaju.
Najznačajniji momenat njegovog života možda je bio upravo njegov strašan kraj, posle koga se, dostojno ispunivši svoju dva veka dugu misiju, ugasila Karlovačka mitropolija. Istorija njegovog stradanja u Badgastajnu, koje neki nazivaju "srpskim Majerlingom", i dalje je obavijena velom užasne, neshvatljive tajne.
Povodom njegovog stradanja, u karlovačkom Bogoslovskom glasniku, 1913. godine, objavljeni su sledeći redovi:
"U punu tragizma istoriju srpskih patrijarha i mitropolita Ti si urezao novu, duboku i krvavu crtu, strašnu svojom neobičnošću i neobičnu svojom strahotom. A živi list te istorije su živa srca naša, srca vernih crkve Hristove, kojoj si ti zamalo bio prvosveštenikom..."
Karlovačka mitropolija je do 1920. godine obuhvatala sve pravoslavne Srbe u Vojvodini, Slavoniji i Hrvatskoj, odnosno pripadnike ovog naroda koji su se od kraja 17. veka nalazili u Habzburškoj monarhiji. Srbi su i ranije, pre nastanka mitropolije, činili veliki deo stanovništva ovih prostora, a njihov broj se veoma povećao posle habzburških ratova sa Turcima, koji su uzrokovali niz seoba krajem 17. i početkom 18. veka. Po broju doseljenika i po značaju privilegija, dobijenih od austrijskog cara Leopolda I, naročito se ističe seoba pod vođstvom pećkog patrijarha Arsenija III Čarnojevića, 1689. i 1690. godine.
Patrijarh Arsenije nije nameravao da se sa narodom i čitavom crkvenom organizacijom trajno naseli u Habzburškoj monarhiji, tako da je prva privilegija i napisana u tom duhu. Ona nije važila samo za Srbe pod habzburškom vlašću, već za čitav etnički korpus.
Carske privilegije su se uglavnom odnosile na slobodu pravoslavnog bogosluženja i neometanu upotrebu julijanskog kalendara, dok su se crkvenoj jerarhiji garantovale sva prava, koja je uživala i u Otomanskoj carevini. Po tim odredbama, arhiepiskop predstavlja vrhovnu vlast u pravoslavnoj crkvi, upravlja crkvom i narodom, postavlja mitropolite, episkope, igumane i sveštenike, podiže crkve i manastire. Arhiepiskopom je mogao postati samo etnički Srbin, izabran od crkveno-narodnog sabora.
Po ugledu na povlastice koje je crkvena jerarhija dobijala od osmanskih sultana, car Leopold I je, 20. avgusta 1691. godine, dodao da arhiepiskop ima politički uticaj i na sekularni život svog naroda, dok se Srbima u gradovima i selima dozvoljava da organizuju svoje svetovne institucije pod upravom svojih narodnih vlasti, magistrata. Tako su pored svoje uloge u crkvenom životu, karlovački mitropoliti predstavljali najviše autoritete u politici i kulturi svojih sunarodnika. Na primer, patrijarh Arsenije Čarnojević je potvrđivao esnafske uredbe, kontrolisao rad varoških opština, u kojima su Srbi predstavljali većinsko stanovništvo i čak potvrđivao graničarske zapovednike.
(Nastaviće se)