PREDLOG NOVOG USTAVA SPC: Patrijarha će birati dve trećine vladika

ZVANIČAN naziv Srpske crkve ubuduće će biti "Srpska pravoslavna crkva - Pećka patrijaršija". Procedura izbora patrijarha je pojednostavljena, a crkveni poglavar biraće se tajnim glasanjem, uz obaveznu dvotrećinsku većinu. Izabrani kandidat nosiće i novi naslov: arhiepiskop pećki, mitropolit beogradsko-karlovački i patrijarh srpskih i pomorskih zemalja.

Ovo su, u najkraćem, najvažnije novine predviđene predlogom novog ustava Srpske pravoslavne crkve. Finalnu verziju ovog dokumenta Sveti arhijerejski sinod nedavno je uputio svim arhijerejima SPC. Usvajanje novog ustava SPC naći će se najverovatnije na dnevnom redu predstojećeg zasedanja najvišeg crkvenog tela - Svetog arhijerejskog sabora, koji će biti održan sredinom maja.

Rasprava i usvajanje biće poslednja faza ovog posla, započetog još 2012. godine formiranjem komisije za reviziju postojećeg ustava. Ovo telo, na čijem je čelu bio mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije, sakupilo je i preradilo sve najvažnije saborske odluke i sastavilo nacrt izmena i dopuna. Ovako uobličeni tekst postaće prvi celoviti Ustav Srpske crkve još od 1931. godine.

PROČITAJTE JOŠ - Sveštenika 2.500, monaha sve manje

- Postojeći ustav u mnogim svojim delovima je zastareo i gotovo neprimenjiv. Poslednja njegova veća revizija urađena je 1947. godine u vreme patrijarha Gavrila. Od tada do danas usvojen je niz saborskih odluka sa ustavnom snagom, koje nikada nisu u potpunosti uvrštene u jedinstveni crkveni ustav. Zato je s vremenom postao nesistematičan, teško čitljiv i primenjiv - kaže za "Novosti" sagovornik iz Patrijaršije.

Promene u zvaničnom nazivu Srpske crkve objašnjavaju se željom da se ojača veza sa njenim istorijskim središtem u Pećkoj patrijaršiji, ali i s Kosovom i Metohijom kao najvažnijim delom njene jurisdikcije.

Najvažnije promene u ustavnom tekstu, u koji su "Novosti" imale uvid, tiču se procedure izbora crkvenog poglavara. Dosadašnja praksa "apostolskog žreba" - nasumičnog izbora jedne od tri koverte sa imenima kandidata - napuštena je. To znači da će se patrijarh ubuduće birati na tzv. Izbornom saboru, jednoglasno ili uz obaveznu dvotrećinsku većinu glasova članova ovog tela. Ukoliko nijedan kandidat ne obezbedi ovakvu podršku, glasanje će se ponavljati najviše sedam puta dok jedan od kandidata ne dobije glasove dve trećine članova Sabora.

Ukoliko se to ne dogodi, krug se sužava na svega dvojicu arhijereja sa najvećim brojem glasova. Patrijarh će u tom slučaju postati vladika uz koga stane natpolovična većina od ukupnog broja članova Sabora. Ustav sugeriše da se novi poglavar bira u Pećkoj patrijaršiji, a kao mogućnosti predviđena su crkvena sedišta u Beogradu ili u Sremskim Karlovcima.

- Nacrt novog ustava SPC vratio je staru praksu izbornih sabora, ali u užem smislu u odnosu na staru tradiciju. Patrijarha će, kao i do sada, birati članovi Svetog arhijerejskog sabora, ali bez žreba. Ovaj metod biće primenjen samo u slučaju da dvojica kandidata tokom tri kruga glasanja dobijaju identičan broj glasova. "Apostolsko biranje" imena budućeg poglavara ušlo je u primenu 1967. godine kao odbrana od mešanja svetovne komunističke vlasti u najvažnija crkvena pitanja - objašnjava sagovornik "Novosti".

Foto Tanjug

Ukoliko u maju temeljni dokument stupi na snagu, Srpska crkva će pretrpeti i promene u teritorijalnoj organizaciji. Novi ustav predviđa kao mogućnost i uzdizanje 13 postojećih episkopija na nivo mitropolija. Viši rang tako će dobiti sadašnje eparhije: Banjalučka, Bačka, Braničevska, Dalmatinska, Žička, Zahumsko-hercegovačka, Niška, Raško-prizrenska, Sremska, Šumadijska, Kanadska, Novogračaničko-srednjezapadno američka i Frankfurtska.

PROČITAJTE JOŠ - Ustav SPC na doradi

Uz postojeće četiri - čija su sedišta u Zagrebu, Sarajevu, Sidneju i na Cetinju - SPC će ubuduće imati 18 mitropolija (sa Arhiepiskopijom beogradsko-karlovačkom, koja po automatizmu ima ovaj status). Njihove vladike nosiće titule arhiepiskopa i mitropolita, a oslovljavaće se formom "Vaše blaženstvo".

Novi ustav SPC, prema njegovoj radnoj verziji, sprovodi u delo i staru ideju podele Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke. U prestonici će tako biti osnovane dve nove eparhije: Voždovačko-vinčanska, sa sedištem na Voždovcu, i Zemunsko-novobeogradska, čiji će vladika sedeti na Novom Beogradu. Ostala 21 eparhija u Srbiji i dijaspori zadržaće isti status kakav ima i danas.

Ustav SPC će prvi put dobiti preambulu u kojoj se definiše Crkva i njena božanska priroda, sa osnovnim stubom - zajednicom Svete liturgije. U svečanom delu Ustava određuje se mesto SPC u okviru Crkve Hristove, a ustavopisci se pozivaju i na njen istorijski kontinuitet na ovim prostorima od osnivanja Žičke arhiepiskopije 1219. godine, do obnove Pećke patrijaršije 1922. godine. Sastavni deo preambule je simbol vere, kao utemeljenje hrišćanskog ispovedanja vere.

Mitropolit Amfilohije

KANDIDATI - SVE VLADIKE

KRUG kandidata za crkvenog poglavara, po slovu predloga novog ustava, proširen je u odnosu na dosadašnju praksu. Po postojećem rešenju, kandidat za patrijarha može da bude samo vladika koji upravlja eparhijom i ima najmanje pet godina "staža" u ovoj ulozi. Predlog novog ustava decidiran je u tome da se poglavar SPC bira "između episkopa Srpske Pravoslavne Crkve - Pećke Patrijaršije, Pravoslavne Ohridske Arhiepiskopije ili klirika koji ispunjavaju kanonske uslove za episkopsku službu".

VLADIKE I PROFESORI PRAVA

PREDLOG najvišeg pravnog akta SPC izradila je Komisija za reviziju Ustava SPC, formirana odlukom Sabora 16. juna 2011. Ovo telo konstituisano je godinu dana kasnije, a pored mitropolita Amfilohija njegovi članovi bili su mitropolit Jovan (Vraniškovski), vladike Irinej (Bulović), braničevski Ignatije, dalmatinski Nikodim i umirovljeni zahumsko-hercegovački Atanasije, kao i protojerej-stavrofor Zoran Krstić, protođakon Stanimir Spasović, dekan Pravnog fakulteta u Beogradu Sima Avramović, Nenad Milošević i Milan Andrić, kao i protojerej-stavrofor Velibor Džomić.

Kako je saopšteno iz Patrijaršije, Komisija je konsultovala i poznate grčke i ruske profesore Vlasija Fidasa, Teodora Jangua, Grigorija Papatomasa, Vladimira Cipina, kao i više domaćih pravnih stručnjaka.