FELJTON - RUS OSVETLJAVA ISTORIJU STARIH SRPSKIH VLADARA: Stepan Kuljbakin je proučavo strukturu jezika Miroslavljevog i Vukanovog jevanđelja

Autor je „Istorije Vizantije”, koja je izašla na nemačkom jeziku i imala nekoliko srpskih izdanja. Napisao je brojne radove koji osvetljavaju istoriju Srbije, srpskih vladara u vreme Vizantije, manastira na Svetoj Gori. Dela su mu prevedena na više svetskih jezika i smatra se jednim od najvećih vizantologa u svetu. Glavni amfiteatar na Filozofskom fakultetu u Beogradu i danas nosi ime ovog velikog naučnika.

Njegova knjiga „Autokrator i samodržac” u izdanju Srpske kraljevske akademije, jedno je od najboljih dela za istoriju vladalačke literature Vizantije i Južnih Slovena.

Ostrogorski je osnivač  Vizantološkog instituta SANU 1948. godine, kada je održan prvi posleratni međunarodni kongres vizantoloških studija. Kako navode u Vizantološkom institutu, rad ove ustanove počiva na timskom angažovanju saradnika i kolega iz srodnih naučnih disciplina na različitim projektima. Institut je dao značajan doprinos razvoju svetske vizantologije, a posebno vizantijsko-srpskih odnosa, tradicije i identiteta.

Značajan deo aktivnosti odnosi se na književnost i umetnost u vreme Vizantije. U kontinuitetu radi od osnivanja do danas i predstavlja jedinstvenu naučnu ustanovu na prostoru bivše Jugoslavije. Beograd je bio domaćin tri međunarodna kongresa vizantologa: 1927, 1961. i 2016.  

INSTITUT ima bogatu saradnju sa više srodnih naučnih ustanova iz više zemalja, Bugarske, Mađarske, Francuske, Grčke, Rumunije, Rusije, Austrije. Izlaganja sa skupova objavljuju se u Zborniku radova Vizantološkog instituta - ZRVI, jednom od najcitiranijih izvora u svetu u ovoj oblasti, čime se svrstava u jedan od vodećih svetskih časopisa. Pri institutu funkcioniše i Srpski komitet za vizantologiju, na čijem je čelu akademik Ljubomir Maksimović.

Ostrogorski je Institutom rukovodio sve do smrti 1976. godine. Bio je član desetak akademija nauka širom sveta. „Istoriju Vizantije“, svoje centralno delo, napisao je između 1932. i 1936, više puta je dopunjavao, ali je centralni koncept ostao isti. To je sinteza hiljadugodišnje istorije Vizantije. Za Srbiju su posebno važni delovi o srednjovekovnoj srpskoj državi, zakonodavstvu cara Dušana Silnog, Hilandaru i posledicama raspada Vizantije. Biblioteka Vizantološkog instituta jedna je od najvećih u Evropi, a profesor Ostrogorski je zaslužan što je srpska vizantologija dobila mesto u svetu koje joj pripada.

STEPAN Mihailovič Kuljbakin (1873–1941) filolog i slavista, član SANU, jedan je od najvećih srpskih autora  staroslovenskog i srpskog jezika. Rođen je u Gruziji u Tiflisu (danas Tbilisi), gde je završio gimnaziju. Dok je bio profesor na Univerzitetu u Harkovu, predavao je staroslovenski i srpski jezik i izučavao slavistiku. Izbegao je u Kraljevinu SHS, gde najpre predaje slavistiku u Skoplju, a od 1924. godine i na Univerzitetu u Beogradu. Značajnija dela su „Beleške o pravopisu i jeziku“, „Vukanova jevanđelja“, „Srpski jezik, kratka fonetika i morfologija“, „Hrestomatija srpskog jezika“, „Kratka srpska gramatika za Ruse“. Istraživao je jezičku strukturu Miroslavljevog i Vukanovog jevanđelja. Član Srpske kraljevske akademije nauka postao je 1927. godine, a u pristupnoj besedi govorio je o rečniku staroslovenskog jezika.

Još kao student Univerziteta u Odesi boravio je u Beogradu 1902. i 1903. godine u okviru jednog putovanja po slavističkim centrima. Doktorirao je na Univerzitetu u Petrogradu na temi rukopisa „Ohridskih aposotola Ćirila i Metodija” i postao redovni profesor Univerziteta u Harkovu. Autor je radova iz bugarskog, poljskog i češkog jezika i uporedne gramatike slovenskih jezika.

Doktorirao je u Petrogradu 1908. godine, pre dolaska unašu zemlju bio je profesor u Harkovu i Odesi. Inače najveći broj profesora koji su ostavili neizbrisiv trag u srpskoj naucii prosveti, stigao je iz Odese, Harkova, Hersona, delova carske Rusije koji su posle Oktobarske revolucije pripali Sovjetskoj narodnoj republici Ukrajini, koja je, pre toga, kratko vreme bila protektorat Nemačke.

NA KUĆI  u Mileševskoj ulici na Vračaru stoji izbledela spomen-ploča na kojoj piše da je tu od 1924. do 1941. godine živeo dr Stepan Kuljbakin, redovni profesor Beogradskog univerziteta, na Katedri za slovensku filologiju i opštu lingvistiku.

„Politika“ u broju od 11. februara 1927. godine piše da je „Stepan Kuljbakin, najveći poznavalac staroslovenskog jezika” postao član Srpske kraljevske akademije nauka. Posebno se ističe njegovo istraživanje jezika Vukanovog i Miroslavljevog jevanđelja, kao i akcenata slovenskih jezika, posebno ukrajinskog i maloruskog. Proučavao je češki i poljski jezik. Kuljbakin je svoju prijemnu besedu održao pod naslovom „O staroslovenskom jeziku s leksičke strane”. On je u toj besedi ukazao na to da ogromnu većinu staroslovenskih reči Ćirila i Metodija, predstavljaju reči koje su zajednička svojina svih slovenskih naroda, i da su još u devetom i desetom veku bile poznate svim Slovenima. To nam objašnjava zašto je književni jezik Ćirila i Metodija jednako dobro primljen i kod Čeha, Moravaca i kod južnih i istočnih Slovena. U zaključku besede, Kuljbakin navodi da je srpskohrvatski jezik po rečniku, zajedno sa slovenačkim, kao jedna jezička celina, u najbližoj vezi sa staroslovenskim jezikom Ćirila i Metodija.

VLADIMIR Dimitrijevič Laskarev (1868-1954) geolog i minerolog, profesor Beogradskog univerziteta i član SANU pre dolaska u Beograd bio je profesor na univerzitetima u Petrogradu i Odesi i Harkovu. Rat ga je zatekao na mestu profesora geologije i paleontologije na Univerzitetu u Odesi i Harkovu. U Beograd je došao 1920. godine i do kraja života predavao je istu grupu predmeta. Posebno je značajan njegov rad na izradi Detaljne geološke karte Beograda sa okruženjem i obrada i sistematizacija tercijerne fosilne sisarske faune Srbije i Jugoslavije. Za dopisnog člana Akademije izabran je 1932, a za redovnog 1947. godine. Bio je upravnik Geološkog instituta SANU. Sa profesorom Đorđem Zlokovićem 1920. godine je obišao visoke lesne odseke na Dunavu kod Zemuna i sačinio stručnu analizu „O lesu u beogradskoj okolini”. Kasnije je više puta sve do pedesetih godina prošlog veka, istraživao ista područja sa kolegama i studentima geologije.

Koliko je delo profesora Laskareva značajno može se videti u knjizi koju je povodom 150 godina od njegovog rođenja izdalo Odeljenje za matematiku, fiziku i geološke nauke SANU 2019. godine, pod uredništvom akademika Vidojka Jovića, Milana Sudara i dr Meri Ganić.

Tim povodom bio je organizovan i naučni skup u Srpskoj akademiji nauka. U knjizi se navodi da je profesor Laskarov zaslužan za detaljne geološke karte okoline Beograda, da se bavio biografijom neogenih beskičmenjaka Srbije i Makedonije, tektonikom Bukulje, Crnog Vrha, Fruške gore, Požeške gore. Uveo je u geološki rečnih neke termine koji su danas predmet novih istraživanja. Po njemu su naši paleontolozi nazvali neke fosilne rodove i vrste. U svetsku geološku nauku ušao je originalnom idejom o velikom unutrašnjem neogenom moru južne Evrope koje je obuhvatalo pojas od Švajcarske do Kaspijskog jezera, kojem je dao naziv Paratetis. Sarađivao je sa vodećim geološkim institutima u Evropi. Za nas je posebno važna njegova geološka istraživanja okoline Beograda, sublimirana u radu „Iz geoloških ekskurzija u okolini Beograda”. Sarađivao je sa našim velikim naučnikom, jedno vreme rektorom Univerziteta u Beogradu, Jovanom Cvijićem. Sahranjen je na ruskom delu Novog groblja u Beogradu.

ČLAN SRPSKE AKADEMIJE

PORODICA Georgija Ostrogorskog je iz Petrograda izbegla u Finsku. Nekoliko godina proveo je na Hajdelbergu gde je doktorirao, a u Briselu je bio šef kulturno-istorijskog odeljenja Istočno-evropskog instituta. U Beograd dolazi posle Drugog kongresa vizantologa, gde je primećen kao veoma mlad i darovit istraživač i pozvan da pređe u našu zemlju. Radio je kao profesor na Filozofskom fakultetu od 1933. Za dopisnog člana SANU izabran je 1946, a za redovnog 1948. godine.

 SUTRA:RUSI OTKRIVAJU SRPSKO PRAVO IZ DOBA NEMANjIĆA