OTPOR UNAPRED DATIM FORMULAMA I KALUPIMA: Kako su srpski komunisti proglašavani agentima i provokatorima

Još se 1923. godine u jugoslovenskom teorijskom časopisu moglo pisati o Dimitriju Tucoviću i Dušanu Popoviću kao o teoretičarima koji marksizam nisu shvatali kao "zbir gotovih i unapred danih formula i kalupa", moglo se raspravljati o tome da oni nisu podnosili "prosto i slepo podržavanje i presađivanje marksizma iz drugih zemalja na naše tle i ceo njihov plodni i intenzivni rad kretao se u tome pravcu, da marksizam, kao opštu teoriju radničke klase, primene na našu stvarnost". Još su se polovinom 1924. godine, prilikom obeležavanja desetogodišnjice Tucovićeve pogibije, komunisti otimali na njegovom grobu sa socijalistima o njegovo idejno nasleđe, a upravo te godine nastaje zaokret, i komunisti se ne samo odriču toga nasleđa već započinju ideološku borbu protiv Tucovićevog dela. Na novembarskom plenumu CK, predstavnici tzv. levice pojavu opozicije u partiji povezuju s negativnim ocenama Tucovićevog delovanja u vreme rata, i sve to čine pod parolom - "za liniju Kominterne ili protiv nje": "Mi idemo putem Kominteme", govorili su oni. "Mora biti svako pregažen ko mu se suprotstavlja." [...]

Pouke ovog shvatanja su jasne: komunističke partije se mogu ideološki izgrađivati samo iz jednog izvorišta, onoga u Moskvi. Da bi otklonio uticaj i onih "dobrih strana" srpske socijaldemokratije, Milan Gorkić je znatno ranije u teorijskom časopisu, revidirao Lenjinova shvatanja o njenom internacionalističkom stavu u toku rata. On će utvrditi da je takav stav bio "nekonsekventno revolucionaran, nemarksistički i nelenjinistički", pa, shodno tome, on ne može jugoslovenskim komunistima da služi kao primer za ugled u njihovom držanju prema imperijalističkom ratu i ratnoj opasnosti.

SVE SE TO, U STVARI, moglo tumačiti novom teorijskom šemom Kominterne, po kojoj Srbija nije vodila odbrambeni već imperijalistički rat, i u tome ratu porobila sve druge jugoslovenske narode. Jugoslovenski komunisti na KUNMZ (Komunistički univerzitet nacionalnih manjina Zapada) su učinili da je Tucović, samim tim što je poginuo u tom ratu u uniformi srpske vojske, ne samo "imperijalist" nego i "socijalšovinist", zapravo, "agent i provokator u srpskoj socijaldemokratskoj partiji" (izjava Božidara Maslarića, predavača na KUNMZ). U decembru 1929. vođena je žestoka rasprava na KUNMZ-u, zbog, isticanja Tucovićeve slike na zidnim novinama. Ta pojava je oštro osuđena, jer se smatralo da je nedostojno da njegova fotografija može biti na istom mestu gde su i fotosi Đeržinskog, preminulog komesara GPU. Takvim ideološkim stavom Kominterna, odnosno Balkanska komunistička federacija, doprinosili su nacionalnom podvajanju jugoslovenskih komunista. Svaki otpor takvoj nacionalnoj politici koji je dolazio od strane komunista iz Srbije kvalifikovan je kao "služenje interesima srpske buržoazije". To je, ipak, različito primano u članstvu. Događalo se nešto slično kao i u čehoslovačkoj partiji: tamo je zbog otpora Kominterni njen vođ Šmeral kvalifikovan kao "oportunist", saradnik češke buržoazije i sl.; u sve to nisu verovali češki komunisti ali su tim kvalifikacijama pridavali značaja nemački i slovački komunisti. U jugoslovenskoj partiji pak kad se govori o Simi Markoviću kao "oportunisti" i "agentu" srpske buržoazije, u to ne veruju svi srpski komunisti, ali tome poklanjaju pažnju hrvatski i komunisti druge narodnosti. Prema raspoloživoj dokumentaciji, protiv idejnog uticaja Tucovića, protiv grupe partijske opozicije, na čelu sa Simom Markovićem, istupaju ponajviše hrvatski komunisti: Ante Ciliga, Đuro Cvijić, Vladimir Ćopić, Ivo Bajkas, Zlatko Šnajder. Time oni samo ponavljaju shvatanja predstavnika Kominterne i Balkanske komunističke federacije: Manuilskog, Staljina, Skripnika, Kolarova, Dimitrova...

BONUS VIDEO: Junak spasao Skoplje od novih žrtava: Ko je bio Maksim koji je prvi podvižnik Večernjih novosti