I CRKVENA DIPLOMATIJA VODILA KA USTANCIMA: Jedinstveno izdanje Istorijskog arhiva u Jagodini o ulozi SPC u 16. i 17. veku
BEZ diplomatije Srpske pravoslavne crkve u 16. i 17. veku i njene kompleksne uloge u održanju i očuvanju srpske državotvorne tradicije, ne bi moglo da bude ni "srpske revolucije", odnosno Prvog i Drugog srpskog ustanka - ocenjuje direktor Istorijskog arhiva u Jagodini mr Dejan Tanić, autor knjige "Diplomatija Srpske pravoslavne crkve u 16. i 17. veku".
Mr Dejan Tanić / Foto Z. Gligorijević
Ovo jedinstveno izdanje Istorijskog arhiva, jer se tom temom niko nije bavio, prvi put otkriva da su srpski monasi više od stotinu puta odlazili u Rusiju i napravili specifičnu diplomatsko-obaveštajnu vezu Balkan - Istočna Evropa. Oni su stvorili jedinstveni informativni sistem unutar rasejanog srpskog naroda, tako da su svi Srbi na prostorima od Jadrana do Erdelja i od severne Mađarske do Makedonije u svakom trenutku znali koji su se ključni događaji, vezani za Srbe, odigrali na tim prostorima ili van njih.
- Aktivnost Srpske pravoslavne crkve predstavljala je svojevrsni most između moćne srednjovekovne države Nemanjića i novovekovne srpske države koju su stvorili Karađorđe i knez Miloš. SPC je srpsku državotvornu ideju, ili očuvanje sećanja na nekadašnju državu Nemanjića, i unapredila, pa je 1668. godine mitropolit erdeljski Sava Branković stvorio prvi srpski politički program u novom veku, koji je bio most između srednjeg i novog veka, Nemanjića i Karađorđa, i izneo ga ruskom dvoru. Neki smatraju da je to prvi uobličeni program "velike Srbije", jer će u jednoj državi biti ujedinjeni svi Srbi - pojašnjava mr Tanić.
Autor dodaje da pojam diplomatije SPC treba shvatiti u mnogo širem kontekstu, jer je uključivala duhovno-ideološki aspekt, civilizacijski uticaj i klasični, političko-informativni aspekt. SPC je ostvarila stratešku ulogu, jer je uspela da srpski narod održi kao faktor na evropskoj političkoj pozornici.
INSTITUCIJA NAŠEG NARODA
AUTOR knjige još kaže da ona govori o tome kako je SPC u najtežem periodu srpske istorije, kada nije postojala ni srpska država, ni elita, kao jedina institucija srpskog naroda, uspela da u duhovnom i nacionalnom jedinstvu održi srpski narod, rasejan na prostorima tri države - Osmanske imperije, Habzburške monarhije i Mletačke republike.
- Te države činile su sve da srpski element potpuno anuliraju ili da ga iskoriste kao "topovsko meso" za svoje ratove ili kao bezličnu raju za svoj ekonomski razvoj. Srpskom narodu je, znači, tada pretio etnički, kulturološki i politički i suštinski nestanak - zaključuje mr Tanić.