KORENI DO PRVOG OGNJIŠTA: Knjiga istoričara Saliha Selimovića o 900 prezimena na području Stare Raške

Pred prijepoljskim Muzejom je neobična skulptura, rad vajara Gorana Čpajaka: majka Ružica Pejović iz sela Orašca kod Brodareva, sa sinovima Alijom i Lukom. Fotografiju majke, čiji je jedna sin prešao u islam, 1919. godine snimio je student Andrija Bogdanović.

TRAGAJUĆI za korenima porodica, ova zrnca iz života familija zapisao je Salih Selimović iz Sjenice, profesor istorije i istraživač prošlosti u tek objavljenoj knjizi užičkog "Grafičara" - "Neka prezimena i njihovo poreklo na području Stare Raške".

- Ovo je dopunjeno izdanje ranije objavljene knjige "Prezimena". Uz nove podatke navodim 900 prezimena sa oko 3.500 imena, posvećujući više pažnje Sjeničko-pešterskoj visoravni. Istraživanje je trajalo desetak godina, počev od arhiva i muzeja, zatim u literaturi i periodici, do obilaska Peštera, Bihora, Limske doline, a i okolnih gradova - ističe autor.

- Često se govori i piše o postojanju srpskih i muslimanskih prezimena. A, u stvari, postoje samo slovenska sa izvesnim varijantama, grčka, latinska, romanska, germanska, hebrejska, arapska, turska, persijska prezimena koja su nastala iz imena u tim jezicima. Sva ona, bez obzira na to iz čijeg su jezika, u prevodu imaju slično ili isto značenje - podseća istraživač Selimović, otkrivajući česte promene staništa naroda, te pravce seoba...

OVUDA su još u rimsko doba vodili važni trgovački i vojni putevi, kao i za vreme turske vladavine, a krajem 19. veka prostor nekadašnje nemanjićke države postao je koridor između Srbije i Crne Gore, oko koga su se otimale Turska i Austro-Ugarska. Selimović podseća da je stanovništvo, bez obzira na versku pripadnost, zbog ukrštanja interesa velikih sila i zbog čestih ratova i buna, bilo u stalnoj neizvesnosti, imovinskoj, pa i životnoj nesigurnosti.

Srpsko stanovništvo je u Velikoj seobi, posle Bečkog rata 1683-1699. prešlo Savu i Dunav. Na skoro pustu Pešter i u Polimlje doseljavaju se Klimenti, a kasnije i druga malisorska katolička plemena. Autor u knjizi navodi da se nešto kasnije doseljavaju srpski pravoslavni i delimično islamizirani Vasojevići, Kuči, Bjelopavlovići, Piperi, Rovčani, Moračani, kao i mnogi drugi iz Hercegovine. Pravoslavne porodice iz brđanskih plemena naseliće Polimlje, Bihor, Kolašin, Sjeničko-peštersku visoravan, Zlatibor, Moravicu, Goliju...

SELIMOVIĆ piše i da su velike demografske promene nastale za vreme Karađorđevog pohoda 1809. godine i tokom Javorskog rata (1876-1878). Srbi su odlazili u Dragačevo i Šumadiju, a muslimani na Kosovo, u Bosnu i Makedoniju, a posle 1912. iselili u Tursku i Albaniju. Iseljavanja naroda nastavljaju se i između dva svetska rata i kasnije.

- Dosta je istih prezimena i kod muslimana i kod pravoslavnih na ovom prostoru, što upućuje na siguran zaključak o njihovom u najviše slučajeva zajedničkom poreklu (Babić, Baždar, Bakić, Baltić, Bošković, Bukvić, Radonjić, Rovčanin, Sijarić). Sadašnje muslimansko stanovništvo je u najvećem procentu islamizirano tokom 18. i u prvoj polovini 19. veka, a bilo je i slučajeva kasne islamizacije krajem 19. i početkom 20. veka - navodi Selimović.

U islam se prelazilo zbog ekonomskih razloga, privilegija, ali i nekog vida društvene prinude, a vera se menjala i zbog skrivanja od krvne osvete. Tragajući za korenima, autor često stiže i do prvog ognjišta, donoseći i podatke o bogatim trgovcima, begovima i pašama, znamenitim junacima, ktitorima svetinja, pa potomcima - uspešnim privrednicima...

BEZ PROMOCIJE U SJENICI

PODACI za rubriku "Verovali ili ne": iako živi u Sjenici i objavio je 18. knjigu, uglavnom o prošlosti Stare Raške, Sjenice te obližnje Kladnice, Salih Selimović nije za štampu dobio ni dinara od Opštine ili njenih ustanova, već su mu pomagali prijatelji.

- Nisu mi dozvolili nijednu promociju knjige u Sjenici! - zaprepašćen je postupcima lokalne vlasti Selimović.

NAJBROJNIJE FAMILIJE

NAJBROJNIJA prezimena na prostoru Stare Raške sada su Vojinovići, Boškovići, Rakonjci, Mahmutovići, Mašovići, Papići, Bihorci, Turkmanovići, Bibići, Pešići, Petrovići, Šaljići, Ljajići, Kaličani, Hamidovići, Halilovići, Rovčani, Petrići, Ličine, Matovići, Agovići, Jovanovići, Kovačevići, Kozići, Đurići, Đurovići, Muhovići, Vlahovići, Bulatovići, Hadžajlići, Lazovići, Terzići, Šabotići, Markovići, Vukovići, Mehovići, Mušovići, Sijarići, Kijametovići, Čekići, Rastoderi, Redžepagići...