KAPITALNO DELO O PROHORU PČINJSKOM: Istorijski arhiv "31. januar" u Vranju izdao publikaciju povodom velikog jubileja manastira
U GODINI kada manastir Svetog Prohora Pčinjskog, Srpska pravoslavna crkva i Srbija obeležavaju veliki jubilej - 950 godina od osnivanja manastira za vreme vizantijskog cara Romana Četvrtog Diogena i 700 godina smrti njegovog drugog ktitora, kralja Stefana Uroša Drugog Milutina, pred istraživačima se nalaze nova saznanja i podaci o burnoj istoriji ovog drevnog duhovnog središta.
Manastir Prohor Pčinjski / Foto J. Stojković
Zato je Istorijski arhiv "31. januar" u Vranju izdao kapitalno delo, publikaciju "Manastir Sv. Prohor Pčinjski 1903-1973. Analitički inventar - Knjiga prva", čiji je autor viši arhivista Miroljub Stojčić, na priređivanju ovog dela radio pet godina.
Zanimljiv je podatak da je pitanje mogućnosti uvida u arhivsku građu manastira Svetog Prohora Pčinjskog prvi put postavljeno već nakon nekoliko meseci od početka rada vranjskog arhiva, na sastanku saveta Državnog arhiva održanom 27. juna 1963. godine.
Šesnaest godina kasnije, 13. jula 1979. godine, deo arhivske građe ove čuvene srpske svetinje preuzet je, bez preciznog popisa. Četiri decenije, u nesređenom stanju, arhivski fond manastira delio je sudbinu arhiva u više seoba i izmeštanja. Kategorisan kao arhivski fond od velikog značaja, predstavlja jedan od najznačajnijih fondova koji se čuvaju u vranjskom arhivu, kaže autor Stojčić.
Arhivski fond "Manastir Sveti Prohor Pčinjski 1903-1973." sadrži 76 knjiga i 2.218 predmeta. Analitički inventar arhivskih predmeta ovoga fonda podeljen je u dve knjige.
Manastir Prohor Pčinjski / Foto P. Milošević
- U prvoj knjizi, koja je ugledala svetlost dana nalazi se spisak svih knjiga i 870 analitičkih opisa predmeta nastalih u periodu od 1903. do kraja 1930. godine, s tim što glavnu celinu čine spisi nastali od 1920. do kraja 1930. godine, jer je iz perioda pre 1920. godine sačuvano svega jedanaest predmeta - pojašnjava Miroljub Stojčić.
Druga knjiga na kojoj se radi, i očekuje se da do kraja godine i ona uđe u štampu, daje analitički prikaz 1.348 arhivskih predmeta nastalih u periodu od 1931. do 1973. godine, ali i u ovoj knjizi glavnu celinu čine predmeti nastali u četvrtoj dekadi dvadesetog veka.
Kako objašnjava autor, s obzirom na to da ovaj arhivski fond sadrži pisanu korespondenciju manastira Svetog Prohora sa Duhovnim sudom u Skoplju, Pravoslavnom mitropolijom skopskom, Eparhijom skopskom, zatim dokumenta o formalno-pravnim odnosima sa filijalom Državne hipotekarne banke u Skoplju, dokumenta o manastirskoj imovini na teritoriji Severne Makedonije u Skoplju, Kumanovu, Velesu, dokumenta o povezanosti sa manastirima na Skopskoj Crnoj gori, manastirima Sv. Nauma u Ohridu, Sv. Atanasija u Leški i mnogima sa teritorije Republike Severne Makedonije, objavljivanje ove građe ima, ne samo nacionalni, već i regionalni i međunarodni značaj.
Miroljub Stojčić / Privatna arhiva
Uvodnu reč za publikaciju dao je Dejan Ristić, istoričar i arhivista, nekadašnji upravnik Narodne biblioteke Srbije i državni sekretar u Ministarstvu kulture i informisanja, dok je recenzent dr Radovan Pilipović, direktor Arhiva Srpske pravoslavne crkve.
NAJSTARIJI - SPISAK OBLIGACIJA
NAJSTARIJI dokument koji se našao u knjizi je spisak obligacija dužnika manastira Sv. Prohora Pčinjskog koje nisu naplaćene, predat advokatu Aleksandru R. Hristiću iz Vranja radi naplate duga, datiran na 3. januar 1903. godine. Sačuvan je i prepis ovog dokumenta za koji je utvrđeno da nije veran originalu. Najstarije dugovanje, po ovom spisku, datira iz 12. decembra 1880. godine, dok je poslednje ubeleženo dugovanje datirano na 1. januar 1900. godine.