GRADITELJI NE DIRAJU SVETINJU: Najveća rekonstrukcija centra Kruševca u poslednjih 50 godina, netaknut samo spomenik

"Novosti" su zabeležile i trenutak kada su ove nedelje, majstori, prvi put u 21. veku došli i do temelja čuvenog spomenika (na slici), radeći na vodovodnoj infrastrukturi.

Čak 350 miliona dinara izdvaja se iz gradskog budžeta za novi izgled najprepoznatljivijeg dela Kruševca: novo ostrvo oko spomenika, podzemna garaža, zamena pločica na svim platoima, nova fontana, pešačke zone.

Spomenik će i dalje, tvrde nadležni, biti simbol Kruševca.

To je bila ideja i 1904. godine, kada je otkriveno monumentalno delo vajara, akademika Đorđa Jovanovića (1861-1953). Odluka o podizanju Spomenika doneta je u okviru priprema za proslavu 500. godišnjice boja na Kosovu, a kamen-temeljac postavio je kralj Aleksandar Obrenović - 1889. godine.

- Projekat vajara Jovanovića prihvaćen je na konkursu, a u žiriju su bili Mihajlo Valtrović, arheolog, Đorđe Krstić, slikar, Jovan Ilkić, arhitekta i nekoliko viših činovnika - predočava Miloš Stojadinović, hroničar i poznavalac istorije Kruševca.

Spomenik su pod nadzorom autora postavili kruševački majstori. Otkriven je svečano u prisustvu kralja Petra Prvog Karađorđevića.

- U ime naroda srpskog predajem vam, dragi moji Kruševljani, na čuvanje ovaj spomenik i ideju koju on predstavlja - rekao je tom prilikom najvoljeniji kralj u srpskoj istoriji, i ordenom Belog orla petog stepena odlikovao autora Đorđa Jovanovića.

Od tada, Spomenik kosovskim junacima postaje centralno mesto u nekadašnjoj srednjovekovnoj prestonici, a malo je poznato da je na Vidovdan 1934. Veliki molepsteni sabor proglasio Kruševac svetim istorijskim mestom i više od 3.000 vernika koji su proslavljali praznik u Kruševcu obavestili da će se u ovaj grad dolaziti na hadžiluk!

- Istorija spomenika je fascinantna, svi važni, tragični i lepi događaji vezali su se za to mesto - ističe Goran Erčević, autor dokumentarnog filma o spomeniku - "Zalog nebu" iz 2014. - Vladika Nikolaj Velimirović i vladika niški dr Jovan održali su tada velike besede.

REMEK-DELO NACIONALNOG VAJARSTVA

SPOMENIK kosovskim junacima smatra se najznačajnijim nacionalnim monumentom u prvoj polovini 20. veka. Visok je šest metara, izveden u neoklasicističkom stilu. Barjaktar srpske vojske sa slomljenim mačem, Boško Jugović je pri vrhu, u kompoziciji gde mu vila na glavu stavlja lovorov venac. Na spomeniku je i reljefno predstavljeno pričešće vojske kneza Lazara, ubistvo cara Murata, grb cara Dušana, Nemanjića. Skulpturalni elementi nagrađeni su Zlatnom medaljom Prvog reda na Svetskoj izložbi 1900. godine.

KRUŠEVAC U 19. VEKU U OBLIKU KRSTA

VIŠE srpskih varoši su prve urbanističke planove dobile tridesetih godina 19. veka. Miloš Stojadinović navodi da su u to vreme Kraljevo i Požega dobili kružni oblik, a Kruševac je dobio oblik krsta.

- Već marta 1836. knez Miloš je obavešten da je polkovnik kruševački Petar Lazarević žitelje čaršije Kruševca, kako s kućama, tako i s dućanima iz onih bara i kalovitog testa na brdo namestiti naredio... - zabeleženo je u dokumentaciji do koje je došao sagovornik "Novosti".