OVCE SA GILJEVE STIZALE DO TRSTA: "Buđevo kroz vekove", monografija naselja na Pešterskoj visoravni, autori otac i sin Popadići

Autori knjige "Buđevo kroz vekove" su, neuobičajeno za naše prilike, otac i sin - Vukosav (79), profesor geografije, penzioner iz Sjenice i Sretko Popadić (50), diplomirani inženjer tehnologije iz Čačka.

- Uz prikupljanje pisanih tragova, bio je poslednji čas da se zabeleži i od zaborava sačuva nešto što je ostalo u sećanju starijih ljudi, kako bi se za sadašnje i buduće generacije sačuvao trag o poreklu, da se zna ko smo i od kada smo na ovom prostoru - kazuje Vukosav o motivu pisanja monofrafije i nastojanjima da se obnavlja pamćenje i neguje kultura sećanja.

Buđevo je selo razbijenog, starovlaškog tipa, na istočnim padinama planine Giljeve (1.617 metara) i severnom obodu Pešterskog polja, udaljeno od Sjenice 20 kilometara. Smešteno je u suvim dolinama, široko otvorenim i blago nagnutim prema jugu, na nadmorskoj visini u proseku od 1.254 metra. Zime su duge i hladne, sa dosta snega, a leta sveža i vetrovita, dok jesen i proleće kratko traju.

- Neki od čuvenih stočara imali su na utrinama oko sela i po prostranstvima Giljeve više od 500 ovaca, 100 goveda i 40 konja. Poznata buđevska ovca zahvalna je za gajenje jer se često blizni, a i rovi sneg i nalazi suvu travu. Stada ovaca, krda govedi i konji, natovareni vunom, kožom i sirom, stizali su do Dubrovnika, Carigrada, Trsta, Soluna, Sarajeva, Beograda - pišu Popadići.

Dva značajna lokaliteta - Kobiljka i Kobilica, pa ostaci grobalja i crkvina svedoče o Buđevu kao starom staništu. Uz zapise iz 1455. i 1571. godine i popise stanovništva, u monografiji su prikazi istorijskih prilika iz doba turske vladavine, kao i da je Pešter opustela u seobi 1699. godine.

- Posle propasti Prvog srskog ustanka odavde su otišli Spalevići, Đujašići, Brgljovići, Martići, Lazovići i drugi. Iza sebe su ostavili toponime, a u tuđini uzimali prezime Buđevac - ističu autori.

U Prvom svetskom ratu učestvovalo je 65 Buđevaca, 37 je dalo živote za otadžbinu i trojica su nosioci Karađorđeve zvezde - zapisano je na stranicama knjige. Tokom Drugog svetskog rata Buđevo je, uz pljačke i teror, stalno bilo na meti komšija muslimana u saradnji sa nemačkim, ustaškim i italijanskim okupatorima.

- U najtragičnijem danu, 2. maja 1943, u napadu i nameri da se Buđevo sravni, da više ne postoji, ubijeno je 37 žitelja, selo spaljeno i opljačkano. Mnoge zlikovce pravda nikada nije stigla, a po oslobođenju deo izbeglica se vratio i obnovio spanjene kuće i imanja. Agrarnom reformom 1953. i oduzimanjem viškova zemlje (preko 10 hektara) višečlane porodice dovođene su do prosjačkog štapa - podsećaju autori.

Posebna vrednost monografije sa 550 strana je što donosi rodoslove familija, koje su se doseljavale iz Crne Gore i Hercegovine, a zanimljiv je podatak da je 1961. godine selo imalo 666, a na poslednjem popisu 70 stanovnika. Neumorno istražujući, autori su među korice sabrali lirske pesme, ostavili zapise o običajima, mobama, slavi, tradiciji, narodnoj medicini, zanatima.

BUNARI - IZVOR ŽIVOTA

PORED bespuća i surove klime, Buđevo je bezvodan kraj, jer sa krečnjačkih stena voda brzo ponire. Zato su bunari izvor opstanka i života, a najpoznatiji su Rakočki, Duboki, Begovi bunari, pa izvor Đušaja, potok Raklja i drugi u koje se skupljala kišnica. I tek kad se selo ispraznilo, kako navode autori, 1984. godine, izgrađen je vodovod uz pomoć JNA i Kombinata "Pešter".

POREKLO IMENA

ETNOLOG Mile Nedeljković smatrao je da naziv Buđevo vodi poreklo od staroslovenske reči buda, budka, u značenju: građevina, čuvareva kuća, stražara koliba, šumska kuća, brvnara... Postoji i mišnjenje da je Buđevo dobilo ime po tome što je to hrišćansko naselje oduvek bilo okruženo muslimanskim selima, pa je njegovo stanovništvo uvek moralo da bude budno, na oprezu...