SEĆANJE NA MASAKR U KRIVOJ RECI: Palili ljude, digli crkvu u vazduh, najmlađa žrtva beba Vera
SREDINA oktobra 1942. godine najužasniji je period u sećanju meštana Krive Reke i Kopaonika, a prvi popis žrtava koji je uradio sudija Radovan Marković iste godine svedoči o razmerama tragedije: folksdojčeri su tada pobili više od 300 meštana potkopaoničkih sela u masakru u kome su pekli ljude, palili čitave porodice u kolibama, streljali na livadi, amputirali im ruke i noge.
Foto Privatna arhiva
Ostalo je upamćeno da su 70 civila ugurali u prethodno miniranu Crkvu Svetog Petra i Pavla i digli je u vazduh. SS divizija „Princ Eugen”, u čijim redovima je bilo oko 1.500 vojnika, podunavskih Nemaca, pod komandom pukovnika bivše vojske Kraljevine Franje Kodra i sa Bugarskim 36. pešadijskim pukom od 1000 vojnika predvođenih Petrom Panevim, kao i jedinicama od 300 belogardejaca, odgovorni su za masakr počinjen usled uverenja da je štab četničkog vojvode Dragutina Kesarevića bio upravo u ataru Krive Reke.
Najmlađa žrtva zločina bila je beba Vera (Trifunović) od mesec dana.
- Taj zločin je po ljudskim gubicima, prema broju stanovniku, bio verovatno najstrašniji u Drugom svetskom ratu - prisećao se za “Novosti” Goran Minić, autor knjige “Kazivanja o Krivoj Reci kopaoničkoj”, koji je jedan od najupornijih istraživača, čuvar sećanja na ovaj stravičan zločin.
Minić je decenijama razgovarao sa preživelima. Svedočenje Ratomira Nikolića bilo je jedno od najstrašnijih. U trenutku pokolja imao je samo šest meseci. Sačuvalo ga je telo njegove mrtve majke.
- Pričala mi je moja baba, koja me je i našla među pedeset ubijenih ljudi - svedočenje je Nikolića. - Dva dana i dve noći sisao sam mrtvu majku. Imao sam samo šest meseci tog oktobra 1942. godine. Nekim slučajem ostao sam živ, prekriven leševima.
Radunka Nikolić preživela je krvavu prosidbu 12. oktobra, 1942. godine. Trebalo je da se uda za Milovana Milinčića, momka iz Osredaka, odakle su sa budućim mladoženjom pristigli rođaci sa poklonima i muzikom. Folkdojčeri su pucali u svatove, Radunka je ostala bez ruke.
Režiser Goran Erčević snimio je i vredan dokumentaran film o Operaciji Kopaonik, čiji je masakr u Krivoj Reci za monstrume predstavljao tek jednu surovu “aktivnost”.
- Među stradalima je bilo 72 žene i 105 dece mlađe od 18 godina, a nakon masakra selo je zapaljeno i opljačkano - kaže režiser Goran Erčević, autor filma “Plač prazne kolevke” iz 2017. Dokumentarac je delom i snimljen zahvaljujući meštanima koji su izgubili pretke u pokolju.
Scenarista ovog dela Slobodan Cenc kaže za “Novosti” da se cela Operacija “Kopaonik” smatra jednim od većih zločina protiv civilnog stanovništva, čije su žrtve pre svega bile iz Krive Reke, a tokom nekoliko dana oktobra ubijani su i civili i iz drugih planinskih sela.
- Svaka kuća je izgubila od pet do 20 članova - priča za “Novosti” Slobodan Cenc.
ODLIKOVANjE ZA POKOLj
ZA “rezultat” pokolja Hajnrih Himler direktno je unapredio odgovornog komandanta Rihard Kazererea, koji je kao i August Šmithuber, komandant puka “Princ Eugen”, osuđen i streljan zbog ratnih zločina nakon Drgugog svetskog rata.