STARA CREPANA TRAJNO SAČUVANA: Atelje simpozijuma skulpture “Terra” u Kikindi proglašen za spomenik kulture

Kako je obrazloženo, takav status ovaj prostor zaslužuje jer po svojoj prvobitnoj nameni kompleks ciglane i crepane pripada grupi objekata tehničke kulture, odnosno industrijskom nasleđu, ali je još pre četiri decenije postao vajarski atelje, jer se u njemu svake godine održava jedinstveni međunarodni vajarski simpozijum skulpture “Terra”. 

-  Objekat „Stara crepana i ciglana“ – “ Terra” sa autentičnim drvenim sušarama, liftovima, kao i starom peći sa prostorijom za odvođenje toplog vazduha jedinstven je u svom okruženju po stepenu očuvanosti, a nova namena, održavanje simpozijuma terakote, sa velikim skulpturama na travnatim površinama, čini ga jedinstvenim kompleksom u zemlji i region- navodi se u obrazloženju odluke.

Glavna zgrada očuvana je u skoro nepromenjenom obliku. To je samostojeći objekat, pravougaone osnove i velikih dimenzija, u ulici Danila Kosića b.b., i u privatnom je vlasništvu kompanije “Toza Marković”, a sporazumom je dat na korišćenje Gradu Kikindi na 99 godina.

Prvi podaci o prostoru potiču iz 1904. godine kada se ovde nalazio parni mlin, a ubrzo je izgrađena parna ciglana i crepana. Posle Drugog svetskog rata nastavljena je proizvodnja crepa, jer je 1946. godine od kikindskih crepana i ciglana čuvene Braće Bon, zatim pogona Jovančić i Ristić, Mesaroš i braća Šenk, formirano jedinstveno preduzeće – industrija cigle i crepa “Toza Marković”, kako se fabrika u Kikindi i sada zove. Zbog zastarelosti tehnologije, Pogon dva, kako se tada zvao, 1974. godine prestaje sa proizvodnjom i u njemu vajar Slobodan Kojić pokreće vajarske susrete, tako da stara ciglana postaje umetnički atelje, što je ostala i do danas. Odlukom kolegijuma fabrike “Toza Marković” iz 1982. godine, stara ciglana je zvanično dodeljena simpozijumu”Terra” i u njemu se svake godine u julu održava međunarodni simpozijum sculpture u terakoti “Terra”.