TELEVIZIJA NE, JAVNI NASTUP DA: Ognjen Uzelac o zabranama i dozvolama za korišćenje lika i dela Balaševića

Između ostalog, epizoda serijala "Državni posao" koja je predstavljala posvetu Panonskom Mornaru, pa zabrana rada "Balašević tribjut bendu", materijalna naknada koju je Olivera, navodno, tražila od vlasnika kafane "Kućerda na lakat" jer je to izraz koji je Đole upotrebio u pesmi "Namćor"... Zato se mnogi, posle svega, pitaju da li se Olivera odriče nasleđa svog supruga ili pokušava da naplati svako njegovo pominjanje. Naglašavaju i da sve ono čemu ih je učio Đole, što su slušali i saznavali od njega ima veze samo sa širinom duha, a ne sa shvatanjem da je sticanje materijalnog bogatstva prioritet.

Činjenica je da se imovinska prava autora i interpretatora nasleđuju, kao i prava proizvođača fonograma i videograma, pa je izvesno porodica Balašević nasledila sva ta prava čiji je nosilac bio Đorđe. Na pitanje da li Olivera Balašević ima prava da sa "Jutjuba" i društvenih mreža skida pesme i video-snimke koje su tamo okačili Balaševićevi obožavaoci sa nekog njegovog koncerta, Ognjen Uzelac, jedini srpski sudski veštak za autorska i srodna prava u diskografiji i osnivač firme Fair Share, za "Novosti" kaže:

- Da, imaju to pravo. Ukoliko se "skida" pesma u vidu originalnog zvučnog zapisa, u pitanju je ostvarivanje prava proizvođača fonograma, dok se u slučaju "kaver" verzija zvučnih zapisa pesama i video-snimaka sa koncerata, ostvaruje autorsko pravo na izmenu i takozvanu sinhronizaciju dela.

Da li je ista situacija i kada se Balaševićeve pesme izvode u "Zvezdama Granda" ili na javnim nastupima?

- Kao nosioci autorskog prava imaju pravo da zabrane izvođenje pesama Đorđa Balaševića na takmičenju "Zvezde Granda", jer je u pitanju televizijska emisija, pa i videogram kad se ta emisija postavi na "Jutjub", u kom slučaju koriste autorsko pravo na izmenu dela kao i pravo tzv. sinhronizacije sa drugim vizuelnim i/ili audio-vizuelnim delima. Međutim, ne mogu da zabrane izvođenje pesama na javnim nastupima jer dozvolu za izvođenje daje Sokoj za dela iz svog repertoara (a Balaševićeva dela jesu u repertoaru Sokoja) kojem se plaća i tarifom propisana naknada za izvođenje.

Gde je u celoj priči Đoletova publika i na šta ona ima pravo?

- Obično je u interesu i javnosti i nosilaca da se njihovo autorsko i srodna prava što više koriste. Iako porodici Balaševića to stoji na raspolaganju, pitanje je celishodnosti ostvarivati ta prava zabranom korišćenja. Publika ima pravo da uživa u dozvoljenim korišćenjima Balaševićeve umetnosti - izdati fonogrami, videogrami, knjige, javna izvođenja pesama. Međutim, publika nije korisnik (u smislu autorsko-pravnog odnosa) već su to drugi pevači, autori, proizvođači fonograma, izdavači, organizatori koncerata, proizvođači televizijskih emisija i videograma i dr., koji moraju da pribave prava (novog) korišćenja Balaševićevih dela.

Imaju li Balaševići prava da traže od kafane "Kućerda na lakat" da promeni ime, jer asocira na stih iz Đoletove pesme "Namćor"?

- Imaju pravo da traže ako smatraju da je korišćenjem tog naziva koji, činjenica je, predstavlja deo Balaševićeve pesme, dotična kafana i povredila Balaševićevo autorsko pravo. Međutim, o tome odlučuje sud koji bi trebalo da oceni da li je "kućerda na lakat" originalno autorsko delo da bi se moglo zabraniti njegovo nedozvoljeno korišćenje kao naziva kafane.

A zabrana rada "Balašević tribjut bendu", koji isključivo izvodi njegove pesme, odnosno zabrana obrađivanja tih kompozicija?

- U kontinentalnom evropskom pravu, kojem i mi pripadamo, dozvolu za izvođenje (aranžmanski obrađenih) pesama automatski izdaje kolektivna organizacija autora, kod nas Sokoj, kojem autorsku naknadu za izvođenje plaća organizator koncerta, odnosno javnog nastupa. U razvijenijim i uređenijim tržištima, kao što je na primer angloameričko, po čijim principima je uglavnom uređen i "Jutjub", za izdate pesme, tzv. kaver dozvole, koje podrazumevaju ne samo izvođenje već i izdavanje obrađenih pesama se izdaju automatski. Kod nas je za izdavanje (što je i postavljanje na "Jutjub") aranžmanski obrađenih pesama, potrebna posebna dozvola autora odnosno nosioca autorskog prava. U tom smislu, postoji osnov za zabranu izdavanja, ali ne i za zabranu izvođenja aranžmanski obrađenih Balaševićevih pesama.