PRVI IZUČIO ŽIČU: Ko je bio Vladimir R. Petković čiju 150. godišnjicu rođenja izložbom obeležava Galerija SANU
TALASI vremena kao ni talasi okeana ne poznaju granice. Ova rečenica, koju je izgovorio na svom prvom predavanju 1909. akademik Vladimir R. Petković (1874-1956), moto je izložbe u Galeriji SANU povodom 150 godina od njegovog rođenja. I tako su talasi vremena vratili u pamćenje velike zasluge za našu kulturu ovog istoričara umetnosti i arheologa, postavkom čiji je autor dr Dubravka Preradović, naučni saradnik Balkanološkog instituta.
Na otvaranju izložbe "Vladimir R. Petković: Utemeljitelj struke i nauke" priređene u saradnji SANU i Narodnog muzeja Srbije, sinoć su govorili ministar kulture Nikola Selaković, akademik Miodrag Marković, potpredsednik SANU za društvene i humanističke nauke i autorka.
Poput mnogih ponekad zaboravljenih ili zanemarenih, a neumornih pregalaca naše nauke i struke, koji nisu imali direktne potomke, i iza Vladimira R. Petkovića, kako objašnjava, za "Novosti", dr Dubravka Preradović, nije ostalo mnogo ličnih predmeta. Osim onih koji se nalaze u dva legata koje je njegova udovica predala Muzeju grada Beograda i Narodnom muzeju. U delu ostavštine poklonjene Narodnom muzeju sačuvane su beležnice sa školovanja u Nemačkoj, gde je i doktorirao, 1905. godine.
U legatu, koji je u Muzeju grada Beograda, nalaze se svedočanstvo iz srednje škole, ukazi o postavljenjima iz svih faza njegove karijere, dodaje Preradovićeva:
- Od kustosa Narodnog muzeja, preko docenta Filozofskog fakulteta, do postavljenja na mesto direktora Narodnog muzeja 1919. Sačuvana je i njegova originalna doktorska diploma, koja je i prema formatu veliki dokument, kao i obaveštenje o postavljenju na mesto prvog upravnika Arheološkog instituta SANU 1947. Tu se čuva se i njegova originalna diploma akademika iz 1932.
Pesme i izbor lepotice
POSTAVKU zaključuje film u kome je sve što je moglo da se otkrije o njegovoj ličnosti - dodaje autorka izložbe. - Prvi put je sada javno predstavljena poezija koju je pisao. Imamo sedam mladalačkih pesama objavljenih na stranicama "Nove iskre". Simpatična je i anegdota o tome kako je 1929. i 1930. bio član žirija za izbor za Mis Kraljevine Jugoslavije. Tim žirijem predsedavao je Branislav Nušić.
Uz segment postavke gde su izloženi svi ovi eksponati je i jedan deo nazvan "Zid slave i časti", na kome se nalazi šest kraljevskih ukaza. Potpisali su ih, kako navodi sagovornica, kralj Petar Prvi Karađorđević, kralj Aleksandar Karađorđević i kralj Petar Drugi Karađorđević:
- Oni se odnose na ordenje koje mu je dodeljeno od 1907. do 1935. godine. Na istom mestu je nekoliko dokumenata koji svedoče o članstvu ovog stručnjaka i naučnika u raznim evropskim institucijama. Bio je član arheoloških instituta u Berlinu, Beču, Pragu. Tu je čak i jedna diploma koju je dobio od rumunskog kralja Ferdinanda 1924, kada je proglašen za komandanta Rumunskog kraljevstva.
U istoj sali, posvećenoj biografiji, na pet stubova su, objašnjava autorka izložbe, pokazane njegove ključne funkcije u životu: akademik, čuvar Narodnog muzeja, univerzitetski profesor (predavao je na tri fakulteta: Filozofskom, Tehničkom i Bogoslovskom), prvi upravnik Arheološkog instituta i urednik "Starinara", naučnog časopisa koji je postavio 1931. godine
- A i sama izložba je podeljena u pet tematskih sala - nastavlja naša sagovornica. - Prva je posvećena Žiči, jer je to bio prvi spomenik koji je istraživao, a na osnovu čega je nastala prva moderna monografija jednog našeg srednjovekovnog manastira. Druga sala vezana je za ediciju "Srpski spomenici", koju je osnovao pri Narodnom muzeju, a u kojoj je objavljeno pet monografija i dva albuma srpskog srednjovekovnog slikarstva, i koja je bila finasirana iz fonda Mihaila Pupina. Dečanima je takođe posvećen poseban segment postavke, i to kao njegovom poslednjem istraživanju vezanom za naš srednji vek i velike monografske studije. Započeo ga je 1933, a knjiga je objavljena 1941. godine.
Snimci na staklenim pločama
OSIM istraživanja našeg srednjovekovnog nasleđa, u periodu dužem od tri decenije, i pisanja studija, uradio je Petković i jednu impozantnu kolekciju, od gotovo 10.000 snimaka na staklenim pločama koje, nažalost, ne možemo da izlažemo, jer su previše osetljive. One se čuvaju u Narodnom muzeju - otkriva naša sagovornica.
Među velikim arheološkim istraživanjima koje je radio Petković, sagovornica izdvaja Caričin grad:
- Iskopavanja su započeta 1912. godine, a on je odmah prepoznao vanredan značaj ovog lokaliteta i već posle prve kampanje postavio hipotezu o Justinijani Primi. Dugi niz godina vodio je i iskopavanje Stoba, u današnjoj Severnoj Makedoniji.
Iz njegovog Narodnog muzeja, na čijem čelu je bio od 1921. do 1935. su, kako naglašava dr Dubravka Preradović, na postavku stigli važni eksponati:
- To je mapa akvarela Branka Tanazevića nastala prilikom istraživanja srednjovekovnih crkava i manastira, između 1906. i 1909, kao i 34 originalna crteža Svetislava Strale, dosad neizlagana ornamenta dečanskog živopisa, nastala 1922. godine, tokom naučne ekskurzije pod Petkovićevim vođstvom. To je bila prva ekspedicija u Metohiji, jer tamo nije bilo moguće istraživati pre kraja Prvog svetskog rata.