"KUM" SE VRAĆA U VISOVE JAVORA: Podižu se zasadi lišćara po kome je starovlaška planina dobila ime
U VISOVIMA planine Javor, na tromeđi opština Ivanjica, Sjenica i Nova Varoš, rastu rukom posađene sadnice javora, listopadnog drveta po kome je planina dobila ime.
Foto: D. Gagričić
Na nekadašnjim, zapustelim pašnjacima, utrinama i krčevinama u Ograđeniku, Cmiljevcu, kušićkoj Ravnoj Gori i Ljepojevićima avgustovski vreli vetar u sprženoj travi povija mladare sadnica sa prepoznatljivimm listom sa zastave Kanade, ali i stabala koje srećemo u parkovima, drvoredima ili ponekom dvorištu. Ovde je, za naše prilike, u toku neobična goranska aktivnost.
- Na 120 hektara zemljišta, na nadmorskoj visini od 1.200 metara, posađeno je blizu 200.000 sadnica javora - kaže za "Novosti" Uroš Momirović, direktor kompanije koja je u proleće 2022. započela ovu akciju pošumljavanja. - Zasadi se svakodnevno obilaze i ponosni smo na procenat prijema sadnica, koji se, prema proceni Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, kreće između 90 i 100 procenata. U planu je nastavak sadnje na parcelama koje su do sada bile nepristupačne. Foto: D. Gagričić
Akcije pošumljavanja su danas prava retkost u Starom Vlahu. Samo stariji stanovnici sećaju se goranskih brigada đaka i kuluka meštana iza kojih su pre pola veka ostajale zelene gore bora i smrče. Sada su kopanje rupa krampom zamenile motorne bušilice, a Darko Petrović, iz ivanjičkog sela Kušići, zaposlen na održavanju zasada, kaže da je desetak radnika po dva meseca sadilo javor na bregovima i padinama nekadašnje Zadruge iz Kušića.
GUSLE, NAMEŠTAJ, GRABULjE...
DRVO javora se odvajkada koristilo u narodnom graditeljstvu za izradu nameštaja i sitnih kućnih predmeta, a mlađa stabla za poljoprivredne alatke: kosišta i grabulje. Deseterački stih "Gusle moje, od javora suva" svedoči o zaslugama u prenošenju i čuvanju epskih pesama.
- Za gusle je najbolji džefer javor, sa južnih, osunčanih strana gore i to na tri-četiri metra visine od zemlje - kaže drvorezbar Toma Obućina, iz Bukovika, na padinama Javora.
Foto: D. Gagričić
Po legendi, planina Javor u srcu Starog Vlaha ime je dobila po šumama javora. Predanja kazuju da je veverica od Uvca do najviše kote planine, Vasilijina vrha na 1.519 metara, mogla stići s grane na granu javora i bresta. Poslednjih decenija posušili su se uveliko proređeni brestovi, dok su stabla javora posečena ili su ustupila mesto bukvama i četinarima. Istina, pojedinačna stabla javora se "nose" sa komšijama, kidišu u visine...