ZABORAVLJENO NOVO SRPSKO KRALJEVSTVO: Profesor Suzana Rajić o zborniku naučnih radova koji podseća na važnu ulogu dinastije Obrenović (FOTO)
PRE tačno 142 godine, proglašena je Kraljevina Srbija. Tog 6. marta 1882. poslanici Skupštine su aklamacijom prihvatili "Predlog zakona o proglašenju Knjažestva Srbije za Kraljevinu Srbiju, a Knjaza srpskog Milana M. Obrenovića Četvrtog za naslednog Kralja Srbije Milana Prvog".
Kralj Milan, kraljica Natalija i princ Aleksandar Obrenović, foto arhiva
Duže od jednog veka ovaj datum je tendenciozno potiskivan, smatra profesorka Suzana Rajić, urednica zbornika "Dinastija Obrenović i proglašenje Kraljevine Srbije", koji će biti promovisan ovog 6.marta, u podne u svečanoj sali "Dragoslav Srejović" Filozofskog fakulteta.
U knjizi su sakupljeni naučni radovi sa skupa "Obrenovići i proglašenje Kraljevine Srbije (1882-2022)" održanog povodom 140. godišnjice, pod okriljem Narodnog muzeja u Nišu. Bilo je to prvo stručno okupljanje posvećeno Obrenovićima, od kako su uklonjeni sa prestola i istorijske pozornice Srbije u Majskom prevratu 1903.
- Zasluge dinastije Obrenović za srpsku državu i narod značajne su - tvrdi Rajićeva, istoričar, redovni profesor Filozofskog fakulteta, gde je šef Katedre za istoriju srpskog naroda u novom veku. - U prvom periodu vladavine to su događaji vezani za Srpsku revoluciju, od 1804. do 1835, kojima je izvojevana nacionalna sloboda, utvrđena autonomija u okvirima Osmanskog carstva, ukinuti feudalni odnosi, uređene i obezbeđene državne granice, doneti glavni državni simboli: grb, zastava i himna, i Sretenjski ustav. U drugom periodu vladavine, koji je u kontinuitetu trajao 45 godina, organizovane su i usavršene vojska i vojne škole, prosveta i školski sistem, uređena su sva državna nadleštva, izgrađena je železnička infrastruktura, uređen monetarni sistem, a zemlja je ustavno uređivana čak tri puta. Ipak, krunu tog perioda predstavljaju dva događaja, međunarodno priznanje državne nezavisnosti 1878. i proglašenje Kraljevine Srbije 1882.
Smišljeno uništavanje nasleđa
DINASTIJA Obrenović umorena je nasilno 1903. godine, brutalnim činom kraljeubistva - podseća profesorka Rajić. - Odmah posle tog događaja krenulo se sa uništavanjem njenog materijalnog i nematerijalnog nasleđa, spaljivanjem i krađom arhivske dokumentacije, pokretne imovine, rušenjem dvorskih kompleksa. U cilju opravdanja i legitimisanja čina Majskog prevrata i njegovih posledica, vladarska postignuća poslednjih Obrenovića, kraljeva Milana i Aleksandra uklonjena su iz istorijskih predstava.
Na skupu, sa koga radovi čine sadržaj zbornika, učestvovala su 34 izlagača, od kojih petoro iz inostranstva. Tako su rasvetljeni različiti aspekti državno-političke, vojne i kulturne istorije i umetnosti, sa osvrtima na ulogu i značaj ličnosti Milana Prvog Obrenovića Četvrtog, prvog novovekovnog srpskog vladara sa kraljevskom titulom. Kralj Milan je, kako podseća naša sagovrnica, verovao da je kruna koju mu podnose iznikla iz krvi, ponikla u revoluciji, za koju su život položili mnogi srpski sinovi. Foto privatna arhiva
- On je istakao još jedan važan presedan koji ni tada, a ni u nauci nije pomenut, a to je da priznavanjem novog državnog ranga, Kraljevine, Evropa zapravo priznaje Srbiji državotvornost i onaj civilizacijski nivo koji uživaju ostale evropske monarhije - kaže profesorka Rajić, koja veruje da je potreba nauke, ali i društva da se valorizuju pregnuća vladara dinastije Obrenovića i tako oblikuje objektivna i naučno utemeljena slika prošlosti. - Iako je Dan kraljevine izbrisan sa liste državnih praznika posle uklanjanja Obrenovića 1903, dinastija naslednica preuzela je kraljevsku titulu, koja joj je značajno podigla respekt u međunarodnoj zajednici. Još jedna otežavajuća okolnost koja je uticala na brzi zaborav ovog datuma nalazi se u činjenici da je Kraljevina Srbija mogla obeležiti samo svoju tridesetogodišnjicu, 1912. godine, budući da su turbulencije izazvane ratnim vihorima na ovim prostorima uništile srpsku državnost već 1918.
Na promociji zbornika "Dinastija Obrenović i proglašenje Kraljevine Srbije" sutra će, uz urednicu Rajić, govoriti Vesna Crnoglavac, direktorka Narodnog muzeja u Nišu, istoričar Marina Vlaisavljević i profesor Radoš Ljušić.