NAJLEPŠI I NAJVEĆI HRAM U CELOJ ISTOČNOJ SRBIJI: U Negotinu restauratori vraćaju sjaj Sabornom hramu, izgrađenom pre više od 150 godina

U ovoj svetinji posvećenoj Svetoj Trojici, i ovih se dana vredno radi. Posle mnogo decenija, freskama iz 1901. vraća se stari sjaj.

Zahvaljujući restauratorima, iz naslaga "prohujalih vekova", polako izranja lepota fresaka, onako kako su izgledale početkom 20. veka kada su ih naslikali Stevan Todorović i njegova supruga Poleksija, ćerka književnika i diplomate Matije Bana, najumetničkiji par tadašnje građanske Srbije, kao i Knjaževčanin Milisav Marković, najplodniji crkveni slikar tog doba.

- Radovi podrazumevaju potpunu restauraciju postojećih elemenata, počevši od poda, živopisa i mobilijara u crkvi, koja je pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture. Ovo je zaista specifičan posao, imajući u vidu i kulturno-istorijski značaj hrama, koji 2026. obeležava vek i po postojanja - kaže prota Marjan Kerčulj, arhijerejski namesnik negotinski.

Svetinja je građena od 1872. do 1874. pod nadzorom preduzimača Štajnehčera i iskusnih italijanskih majstora, a osveštena je na Đurđevdan 1876. Podignuta je sredstvima starije negotinske Crkve Rođenja Presvete Bogorodice, iz 1803, tadašnjih esnafa i opštine, a koštala je čak 978.172 groša.

- Sama crkva je ne tako čest primer vrhunskog rada, od poda do svoda. Prilikom građenja, zidari su dovedeni iz Italije jer su tada njihovi majstori važili za najbolje - kaže Branko Radović, konzervator crkvenog slikarstva.

Čađ i patina skidaju se sa gotovo 1.700 kvadrata zidnih površina. Monumentalne zidove, oslikane prikazima iz Novog i Starog zaveta, krasio je jarki kolorit, snažne kompozicije, skladne ukrasne bordure. Iako će se ovaj posao raditi ukupno tri godine, već se sada može steći slika o lepoti prvobitnog izgleda fresaka na zidovima i svodovima hrama, onakvih kakve su bile u trenutku živopisanja. U toku radova biće sanirani oštećeni delovi maltera koji su vidljivi, živopis će se u potpunosti sačuvati i retuširati.

- Čišćenje se radi mehanički jer su slojevi boje toliko propali pa bi ih svaka "hemija" uništila - dodaje Radović.

Uporedo sa radovima na zidovima, uređuje se i pod, po veličini i lepoti jedinstven kod nas.

- Teraco mozaik je jedinstven u našoj zemlji jer je na 350 kvadrata i smatra se pravim, neponovljivim remek-delom. Naš posao je da u prvoj fazi očistimo višedecenijske nečistoće sa ovog poda, da izvršimo restauraciju nedostajućih delova i na kraju da mu omogućimo duži vek trajanja - kaže Dragomir Ristić Braca, majstor kamene plastike crkvenog graditeljstva.

U vreme kada je građena, Crkva Svete Trojice promenila je izgled tadašnjeg Negotina jer se tek od njene izgradnje formirala urbana struktura grada, a hram je postao centar. Ujedno je simbol vere, sloge i zajedništva jer su se, da bi je sagradili, udružili i građanstvo i esnafi i opština.

I sada na pragu njenog 150. rođendana, lokalna samouprava, koja je pre tri godine finansirala i rekonstrukciju ikonostasa koji su oslikali Milisav Marković i Pavle Čortanović, stoji i iza ovih radova jer je u prvoj fazi uložila devet miliona dinara iz opštinske kase, a ove i naredne godine će rekonstrukciju poda, freskopisa i mobilijara finansirati sa ukupno 22 miliona.

- Ovo je najlepši i najveći hram u celoj istočnoj Srbiji i Eparhiji timočkoj i verujem da smo dužni da zbog predstojećeg jubileja on mora da bude ono što je bio na početku, a i za to i za ovo vreme je impozantan. Vizija koju su stari Negotinci imali kada su podizali ovakve građevine pre toliko vremena, treba da nam budu uzor i naša je obaveza da o njima brinemo - kaže Vladimir Veličković, predsednik Opštine Negotin.