ZABORAV PREKRIO 22 SRPSKA JUNAKA: Na vojnom groblju u Sen Mandrijeu počivaju naši heroji iz Prvog svetskog rata
SRPSKI vojnici iz Prvog svetskog rata, njih dvadeset dvojica, počivaju na Vojnom groblju u gradiću Sen Mandrije na poluostrvu prekoputa francuskog grada Tulona.
Foto: J.S.
Ne postoje saznanja, bar ne među Srbima koji danas žive u ovom kraju i koji povremeno dolaze da junacima zapale sveću, polože cvet i na grob ponekad stave koju cigaretu, da se neki potomak ovih heroja Srbije obreo na mestu gde su u Velikom ratu sahranjeni vojnici koji su umrli od 1917. do 1919.
U tom periodu, u ovom gradiću na Azurnoj obali, otvorena je vojna bolnica, koja je radila sve do 1935, kada je u Tulonu podignuta druga, veća. Foto: J.S.
U Sen Mandrijeu su lečeni i srpski borci, ranjeni ili bolesni, najčešće od tifusa. Njih su, Francuzi prevezli brodovima sa svojim vojnicima koji su se borili, rame uz rame sa našom vojskom, na Solunskom frontu. U mediteranske luke stizali su krcati brodovi sa srpskim ranjenicima, iako su ih nemačke podmornice neprekidno torpedovale. Neki su izlečeni, za neke, nažalost, nije bilo spasa. Na Vojnom groblju u Sen Mandrijeu sahranjeno ih je 22. Podignuta su im spomen-obeležja. Okruženi borovom šumom, na litici pored mora počivaju heroji...
Svečanosti
SRBI koji žive na Azurnoj obali su prošle godine za Vaskrs obišli grobove u Sen Mandrijeu. Tada je parastos služio sveštenik Goran Ilić Benke, iz Liona. Ove godine u okviru predstojećih Vidovdanskih svečanosti, koje će se održati u Nici i Kanu, posebnu radost za Srbe koji žive na jugu Francuske predstavlja dogovoreni dolazak potomka jednog od sahranjenih Srba.
- Žao mi je što potomci tih stradalnika ne pokažu veće interesovanje i dođu. Prvi put će ove godine jedan od njih, Zoran Kostić, položiti vence na grob svog pradede i mi Srbi okupljeni u ovom kraju sveta trudimo se da očuvamo istoriju. Ovde na jugu Francuske nismo zaboravili svoje korene, svoju istoriju, kralja Aleksandra ubijenog u Marselju, gradu u kojem žive, ali ni svoje pretke koji su nekada boravili upravo između Marselja i Tulona - kaže Tanja Milosavljević, predstavnica srpske dijaspore u Francuskoj. Foto: J.S.
Kaže i da je uvek rastuži što malo naših sunarodnika zna da u Sen Mandrijeu postoji groblje na kom su sahranjeni Srbi, solunci koji su pretrpeli strašnu golgotu Velikog rata. Uprkos nadi da mogu biti izlečeni u ondašnjoj bolnici, izgubili su bitku, a njihove kosti počivaju daleko od rodnog kraja.
- Geografska udaljenost je jedan problem, ali čini mi se i nedostatak znanja ili svesti kod Srba o postojanju grobova. Neke pretke od ovih dvadeset dvojice junaka i sama sam kontaktirala, ali nisu pokazali želju da dođu - kaže Milosavljevićeva.
Đurić, Knežević, Dačić, Čormaš...
NA groblju u Sen Mandrijeu su prezimena, a negde i imena i činovi na grobnicama srpskih vojnika ispisana onako kako se izgovaraju na francuskom, pa se čini da su zabeležena na osnovu sećanja ratnih drugova sa kojima su ležali u bolnici. Pored njihovih prezimena ispisane su i godina smrti: Milosavljević (1919), Đurić (1918), Knežević (1918), Jevtić (1918), Aksentijević (1918), Stojković (1918), Kepić (1918), Čimanović, Kostić (1919), Novaković (1918), Čormaš (1918), Skadrić (1918), Vujić (1918), Mihajlović (1918), Lekić (1918), Petrović (1918), Lukić (1918), Filipović (1918), Cvetičan (1917), Stojković (1919), Miladinov (1919) i Dačić (1918).