MOLILI SE I U DOBA OSMANLIJA: Crkva u selu Rudare jedna je od najstarijih pravoslavnih bogomolja u ovom delu Srbije
CRKVA u leskovač- kom selu Rudare, posvećena Svetoj Petki Rimljanki, jedna je od najstarijih u ovom delu Srbije. Ona je hilja- dama godina imala veliku ulogu u očuvanju hrišćanstva. Zbog prostranosti i visine pretpostavlja se da je u davna vremena bila deo manastira, a način gradnje i delovi freskopisa svedoče o tome da potiče iz vizantijskog perioda.
foto: I.Mitić
- Pored ove crkve bila su četiri kapitela i je- dan bazis istovetni onima koji su se mogli videti i u Caričinom gradu, što nam govori da je ona po- stojala i u vreme kada je car Justinijan, u šestom veku, podigao grad u bli- zini mesta svog rođenja. foto: I.Mitić
Iako nema pisanih tragova, pominje se da je crkva obnovljena 300 godina kasnije i od tada je opstala do današnjih dana - počinje kazivanje starešina hrama Saša Dimitrijević.
Pojedini podaci govore da se crkva nalazila u blizini neke ranovizantijske naseobine.
Ponosni na ikonu Svete Petke
Ikona Svete Petke iz ovog hrama ima izuzetnu umetničku vrednost i deo je kolekcije crkvenih starina koja se čuva u episkopskom dvoru u Nišu. Slikana je na platnu, kaširana na drvetu, dok je okov izrađen 1862. godine. Njen autor nije poznat, a restaurirali su je umetnici Narodnog muzeja u Beogradu sredstvima nadležnog ministarstva
Prvi pisani tragovi o crkvi pojavljuju se 1445. godine, u vreme najezde Osmanlija, koji su
rušili hramove i zabranjivali bogosluženja.
Nesvakidašnje freskopisanje
Neke predstave na zidovima crkve su veoma retke i imaju izuzetnu vrednost. Tu su i delovi freskopisanja iz ranog hrišćanstva, što se vidi po posebnom stilu i načinu rada, kada su se za to koristili živi kreč, jaja i kravlja ili kamilja dlaka. Dugo se mislilo da je u oltarskoj apsidi lik Bogorodice Širšaje, ali se ispostavilo da se radi o Prepodobnoj velikomučenici Paraskevi - Rimljanki. Ova praksa sreće se u grčkim crkvama, ali ne i kod nas.
Tako je od 1570. godine Rudarska crkva postala jedini duhovni centar i mesto okupljanja hrišćana iz Leskovca i okoline. Na ovom mestu su se sastajali uvek kada je trebalo da donesu važne odluke.
foto: I.Mitić
Tu su se krštavali, venčavali i sahranjivali. Kraj crkve, do početka 19. veka, nalazilo se i gradsko groblje, a pojedini spomenici iz tog i ranijeg perioda očuvani su i danas.
Hram u Rudaru delimično je stradao za vreme austro-turskih ratova, pa je obnovljen 1799. godine. foto: I.Mitić
- Zbog toga što je pukla po sredini i bila sklona padu, crkvi je 1902. godine pretila opasnost da bude srušena. Sanirana je posle ratova, 1950. godine, ugradnjom stega, što je zaustavilo propadanje hrama, tako da on služi i danas - objašnjava otac Saša.
Tokom obnove, pre više od 220 godina, u podu crkve ugrađene su dve kamene ploče i polukružni nadvratnik, sa carskih ili anđeoskih vrata, za koje se, gledajući ornamentiku, može pretpostaviti da su deo starog ikonosta- sa od granitnog kamena, što je još jedna od foto: I.Mitić
potvrda da je hram bio na istom mestu i u doba Vizantije.
- Ubrzo posle obnove crkve Leskovčani su počeli i izgradnju konaka koju su, sudeći po natpisu na gredi o donatoru prozora, završili 1815. godine. Ovaj dvospratni objekat, sa dva ognjišta, podignut je bez eksera. Reprezentativni je primerak moravskog stila, ali mu je potrebna hitna i temeljna obnova - dodaje otac Marjan Ristić, koji takođe službuje
u rudarskoj parohiji.
Dve sobe konaka izgorele su u požaru 2007. godine. Kompleks Rudarske crkve je, od 1948. godine, pod zaštitom države.