OD OPANČAREVOG SINA, DO DIPLOMATE: Kako je Milan Jovanović Stojimirović, "neprijatelj naroda", sve što je imao ostavio narodu
SMEDEREVAC Milan Jovanović Stojimirović jedan je od najzaslužnijih i do nedavno nepravedno zapostavljenih ličnosti u istoriji grada na Dunavu.
Foto: Muzej grada Smedereva
Od opančarevog sina, preko novinara, diplomate, člana Ministarskog saveta Vlade Kraljevine Jugoslavije, direktora Državne arhive u Beogradu - do narodnog neprijatelja koji je sve što je imao ostavio upravo svom narodu. Posle više decenija nepravde, rehabilitovan je prošle godine.
Nije mnogo ljudi koji su kroz istoriju Smedereva ostavili tako dubok trag, a da ih se naraštaji niti sećaju, niti ih poznaju kao što je do nedavno bio Milan J. Stojimirović.
- Rođen je u Smederevu 1898. Njegov otac Svetozar bio je opančar, a majka Jelena domaćica. Rano je ostao bez oca, te ga je prihvatio ujak, dr Dušan Stojimirović, čuveni beogradski neuropsihijatar, čije je prezime iz zahvalnosti dodao svom prezimenu po ocu - priča dr Snežana Cvetković, istoričarka umetnosti i muzejska savetnica Muzeja u Smederevu.
Bio je osnivač i urednik listova "Smederevski žurnal" i "Revi", dopisnik odeljenja za štampu pri Ministarstvu inostranih dela u Bernu i Berlinu, direktor novinske agencije Avala. Uoči Drugog svetskog rata, 1940, godine bio je načelnik Političkog odeljenja Ministarskog saveta Vlade Kraljevine Jugoslavije. Nakon 6. aprila 1941. godine dobrovoljno se priključio jugoslovenskoj vojsci. Bio je potom glavni urednik beogradskog dnevnog lista "Obnova" od 1941. do 1944. godine i direktor Državne arhive u Beogradu.
GRAĐA
FOND Milana Jovanovića Stojimirovića u Istorijskom arhivu Smedereva čini 15 kutija građe. Reč je o foto-dokumentaciji sa više od 700 fotografija koje odslikavaju kulturni, umetnički i politički život dvadesetih i tridesetih godina prošlog veka.
Zbog uredništva i pisanja u listu "Obnova", 1946. godine proglašen je za narodnog neprijatelja, osuđen na petnaest godina zatvora sa prinudnim radom i deset godina gubitka građanskih i političkih prava po izdržanoj kazni. Konfiskovana mu je gotovo celokupna imovina u Beogradu i Smederevu, osim jednog stana u Beogradu. Posle sedam i po godina Stojimirović je izašao iz zatvora u Sremskoj Mitrovici. Od tada pa do smrti pisao je niz feljtona i članaka pod pseudonimima i prikupljao građu za Jugoslovenski leksikografski zavod.
Foto: Muzej grada Smedereva
- Testamentom, 1964. godine, Milan Jovanović Stojimirović je zaveštao legat smederevskom Muzeju koji čine trideset i četiri predmeta, i to vredne umetničke slike, dve skulpture, stilski pisaći sto kneza Mihaila Obrenovića i nekoliko predmeta primenjene umetnosti. Narodnoj biblioteci u Smederevu poklonio je više hiljada knjiga, a celokupnu rukopisnu ostavštinu zaveštao je Matici srpskoj u Novom Sadu - objašnjava dr Snežana Cvetković, viši kustos Muzeja u Smederevu.
SILUETE
OVAJ Smederevac dao je poseban pečat srpskoj kulturi, ali i smederevskoj, te su mu se odužile tri ovdašnje ustanove: Muzej, Narodna biblioteka i Istorijski arhiv, objavivši knjigu "Uzdarje Milanu J. Stojimiroviću". Narodna biblioteka u Smederevu je objavila je roman "Lanče Smederevac". Inače, najupečatljivije delo Stojimirovića je "Siluete starog Beograda".
Vlasti su mu uzele imovinu protivzakonito, a jedino mu je ostavljen stan u Beogradu, u kome je u umro 1966. godine. Kada je osetio da mu se bliži kraj, sve što mu je ostalo "narodni neprijatelj" ostavio je opet svom narodu.
Nije doživeo da mu se vrate građanske slobode i čast. Rehabilitovan je zvaničnom odlukom Apelacionog suda u Beogradu na zahtev jedinog živog potomka, Zorke Papadopolos, tek u februaru 2022. godine, 77 godina nakon što je proglašen narodnim neprijateljem i više od pola veka nakon smrti. U presudi stoji da se "Milan Jovanović Stojimirović smatra neosuđivanim licem, neopravdano lišenim prava na slobodu i prava na imovinu".