MISTERIJA "HISTORIJE UNIVERZE": Najstarija knjiga u kruševačkom istorijskom arhivu ima 216 listova i štampana je u veneciji 1721. godine

Reč je o unikatnom, omalenom izdanju pod naslovom Historia universa, štampanom na latinskom jeziku još davne 1721, a mi smo bili u ekskluzivnoj prilici da zavirimo u depo - tamo gde se, pod posebnim merama zaštite, čuva ova specijalna publikacija od 216 listova.

- Pouzdano znamo da je štampana u Veneciji, nije tajna ni godina objavljivanja, ali možemo samo da pretpostavimo da nije bila većeg tiraža - objašnjava Milanka Mijajlović, arhivski savetnik Istorijskog arhiva u Kruševcu. - Ima oko 430 strana čistog štampanog teksta, raspoređenih u dva stupca i nije prevedena. Sve naše knjige ovde su dospele poklonom ili otkupom, pa verujemo da je tako bilo i u ovom slučaju.

Već delimični prevod početne stranice knjižice sadrži tekst: "Celokupna istorija Starog i Novog zaveta", posle čega je, između ostalog, naznačeno da je reč o hronološki poređanom materijalu. Tu je i naznaka: "...Bivši galski učenik Patavinske bogoslovije", kao i napomena da je reč o "znatno proširenom i na latinski prevedenom sadržaju.
Osim dragocenog dela Historia universa, još jedna knjiga u kruševačkom Arhivu potiče iz 18. veka - "Kratka istorija Kraljevstva Srbije, Raške, Bosne i Tame", koju je preveo, preradio i priredio arhimandrit Jovan Rajić, a štampana je u Beču 1793.

U depoima Istorijskog arhiva grada pod Bagdalom, inače, čuva se 835 fondova organa uprave, školstva, crkava i manastira, privrednih i drugih organizacija, te kulturnih i socijalnih ustanova, pa i udruženja sa teritorije čitavog Rasinskog okruga.

Najvredniji je, međutim, upravo deo fonda nazvanog "Stare i retke knjige".

- Tu čuvamo i "Historiju univerzu", zajedno sa 79 retkih i 74 stare knjige - precizira profesor istorije Nenad Sokolović, direktor Istorijskog arhiva. - Najstarije matične knjige su nam iz četvrte decenije 19. veka, a uglavnom se radi o crkvenim evidencijama rođenih i umrlih. Sveukupno, imamo oko osam i po kilometara knjiga, što je proporcionalno, sa kvadraturom koju obuhvata, možda i najbrojnija građa u Srbiji.

A, pomenuta knjižica iz 1721. nalazi se pod ključem, u posebnoj vitrini, i nije dozvoljeno da se iznosi iz depoa. Čuva se na lokaciji stare zgrade preduzeća "Jastrebac", u Balkanskoj ulici, gde se nalazi i oko dva kilometra građe - ukupno 250 fondova i biblioteka. Dva depoa sadrže samo knjižne fondove...

- Zbirka starih i retkih knjiga čuva se zaštićena od svetlosti, sa propisanom vlažnošću vazduha i temperaturom - objašnjava arhivski savetnik Bojana Jovac, rukovodilac Službe arhiva. - Knjige su, uglavnom, u kožnom povezu, ali ima i onih sa većim oštećenjima, pa je izuzetno važno da uslovi čuvanja budu na najvišem nivou, da ne bi došlo do raspadanja papira, ili propadanja neke druge vrste.