OVE PAJINE SLIKE SU PROŠLE PRAVU GOLGOTU: Ukradene iz crkve u Vršcu, nađene na pijaci u Italiji - malo ko se seća ove priče (FOTO)
VRŠAC, kao rodni grad čuvenog slikara Paje Jovanovića, baštini skromnu zbirku njegovih dela od svega deset slika i pet crteža, koji su izloženi u Gradskom muzeju.
Foto: J.J.Baljak
Među njima je čuveni „Vršački triptihon“, za koji je Paja dobio veliku zlatnu medalju na Milenijumskoj izložbi u Budimpešti 1896. godine, kao i portret kralja Aleksandra Karađorđevića u prirodnoj veličini, koji je smatrao svojim remek-delom.
Ipak, druga dva velika platna posebno se izdvajaju zbog svoje burne istorije. Reč je o portretu Majke Angeline i slici „Čuda svetog Nikole“, koje je Paja 1927. godine poklonio Eparhiji banatskoj.
Sve do proleća 1986. godine, obe slike stajale su u crkvi Svetog oca Nikolaja u centru Vršca. Bile su okačene visoko na severnom i južnom zidu hrama.
Uprkos toj nepristupačnosti, ali i činjenici da se nalaze na svetom mestu, nepoznati počinioci su ih te 1986. godine – ukrali. Oštrim sečivom isekli su platna duž ivice rama, urolali ih i odneli u nepoznatom pravcu.
Dve godine se o njima ništa nije znalo, a onda su volšebno pronađena na jednoj pijaci u Italiji i to u očajnom stanju. Izlomljena, izgužvana i poderana, platna su bila izgubila čvrstinu, preparatura im je bila trošna, a slikani sloj krt i ispucao.
Novi život udahnuo im je poznati restaurator Milan Stevčić, koji je u okviru specijalističkih studija praksu sticao u laboratorijama Metropoliten muzeja u Njujorku.
Tokom devedesetih godina prošlog veka uradio je njihovu kompletnu restauraciju, nakon čega su vraćene u vršački hram.
Godine 2017, nakon velike unutrašnje rekonstrukcije crkve, Eparhija banatska je te dve slike ustupila na korišćenje Gradskom muzeju, gde se i danas čuvaju u okviru stalne Pajine postavke.
Doživele su tada još jedno restauratorsko doterivanje, kada je sa površine uklonjen sloj prljavštine i prašine.