ZATRPANA NAJSTARIJA BAŠTINA ČOVEČANSTVA: Velike prirodne katastrofe na području Turske i Sirije, zamele tragove starih civilizacija

Na glinenim tablicama zapisano je da su trećeg milenijuma pre nove ere ove gradove u ratovima rušili, a u miru ih iznova gradili Hati, Luvijci, Hetiti, Asirci, Aramejci.

Zatim su stigli Heleni, Rimljani, Romeji, Seldžuci, Mameluci, Osmanlije. Svi su oni ostavili trag sadašnjim gradovima - mučenicima Iskenderunu, Antakiji, Gazijantepu, Karamanmarašu, Halabu, kojima se još pamte stara imena Aleksandreta, Antiohija, Antiohija na Taurusu, Germanikeja Cezareja, Alepo... Sve ove civilizacije dodavale su svoj sloj u metropole koje su sada pretvorene u hrpe šuta. Zato je njihova tragedija, tragedija celog čovečanstva.

Ovi gradovi stradali su mnogo puta jer su sagrađeni u trusnom istočnoanadolskom rasedu, nastalom podvlačenjem afričke kontinentalne ploče pod evroazijsku. Kao da je to nemirno tlo odredilo i sudbinu bezbrojnih naroda koji su ovde ostavili tragove. Putnik po helenskom Anatolu i rimskoj Aziji Minor sreće tragove rušilačkih katastrofa s obe strane planina planinskih venaca Taurus i Nur, na kontinentalnoj Anadolskoj visoravni i priobalnoj Likiji i Siriji. I uvek na ruševinama ljudi iznova podižu gradove koji su postali kopče civilizacija Evroazije i Afrike još pre 3.500 godina. Tada su Hetiti probili put kroz masiv Taurusa i spojili evroazijsku Anatoliju sa Bliskim istokom. Ti Hetiti, prvi indoevropljani u Maloj Aziji stigli su po jednoj hipotezi sa Balkana, "Veriga sveta", druge kapije civilizacija.

Njihova saobraćajnica je nazvana Put svile, tamjana i začina. Ovim putem je Aleksandar Veliki stigao do Persije, njime su rimske legije marširale na Siriju i Egipat. Tim putem je išao Savle iz Tarsa, kome se ukazao Hrist posle jednog velikog zemljotresa! Tada se probratio i kao apostol krenuo na Zapad da ga osvoji novom verom - hrišćanstvom.

Putem svile je iz Nikeje ka Judeji krenula 325. carica Jelena da obnovi Jerusalim i ustanovila Put hodočasnika. U suprotnom pravcu preko Alepa, Antiohije i Kapadokije četiri veka kasnije su u pohod krenuli Muhamedovi sledbenici, vojnici prvog Islamskog kalifata, a zatim i islamski Seldžuci. Njih su proterali Romeji i latinski krstaši, dok Saladin i Mameluci nisu skršili latinsko Jerusalimsko kraljevstvo.

Baština koja je u njima stradala je nenadoknadiva jer svedoči o "topionici evroazijskih kultura" koje se talože i rastu jedna na drugoj. Pravoslavlje, nastalo u Kapadokiji je prisvojilo krst u krugu čiji su autori Hetiti koji su ga kao sveti znak koristili 2.000 godina pre Hrista. Oni su smislili i dvoglavog orla, koga su preuzeli Romeji, Srbi, ali i Turci Seldžuci! Pod uticajem krstaške arhitekture Seldžuci su u Siriji i Anadoliji pravili džamije nalik latinskim tvrđavama, dok su Osmanlije podražavale romejske uzore. Srbi su bili deo velike anadolsko-sirijske priče od 7. do 9. veka kao graničari tvrđava Hisn al Sakaliba i Lulon na putu kroz Taurus. Naši davni sunarodnici preselili su se sa Balkana u Malu Aziju da budu romejski graničari-krajišnici, ali njihove tvrđave je teško naći jer su ih razorili zemljotresi. Kao i naselje Srba koji su prešli na stranu Arapa. Ovi su ih zvali Sakalibi, i naselili u Sakalajbiji, helenskom Seleukobolosu u Siriji, između Alepa i Apameje.

Možda je poneki Srbin zalutao i u podzemne gradove Kapadokije koje su uklesali Hetiti i Frigijci u drugom milenijumu pre nove ere, a posle Aleksndrovih osvajanja u njih su stigli novi stanari sa Balkana. Grci su živeli u pećinskim gradovima i molili se u podzemnim crkvama do razmene stnovništva 1923, kada su se uselili Turci pristigli sa Balkana. Zemljotres magnitude 7,6 stepeni je 1950. razorio sistem kapadokijskih naselja u klisurama Ihlara i Zelve, koja su hiljadama godina ukopavana u litice od mekog kamena tufa. Danas se vide zastrašujuće veliki ogromni slojevi stena visine četvorospratnice sa uklesnim vratima i prozorima koji su se odlomili i skliznuli otkrivajući stotine stanova i katedrale u koje su mogle da stanu stotine ljudi. Zemljotres je razorio dobar deo visokih kamenih monolita - kula Ortahisara i Učhisara, čuvara Puta svile. U njima su drevne vojske izdubile mravinjake hodnika osmatračnica. Od prelepih crkava i manastira u kamenim kupama u dolini Goreme danas su ostali samo okrnjeni ostaci. Ovi prizori se nalaze samo stotinak kilometara vazdušnom linijom od današnjih razorenih gradova Levanta.

Iako su zapadni naučnici još od 19. veka upoznali vrednost anadolsko-levantske riznice civilizacija, ona je tek devedesetih godina 20. veka stavljena pod zaštitu Uneska. Posmatrajući nonšalantan odnos Zapada i prema sadašnjoj katastrofi, naročito u Siriji, stiče se utisak da to nije slučajno. Jer, spomenici baštine Male Azije su neporeciva svedočanstva gde je zaista kolevka evropske civilizacije. O tome svedoči terminologija geologa, prirodnjaka, koji za razliku od mnogih eksperata humanističkih nauka ukazuju da je Evroazija jedan kontinent, na kome je današnja Zapadna Evropa samo provincija kada je reč o najznačajnijim epizodama istorije čovečanstva.

DREVNA HETITSKA IMPERIJA

MALOAZIJSKA hetitska civilizacije je stvorila prvo interkontitentalno carstvo, a čovečanstvu je u baštinu ostavila veštinu topljenja gvožđa. Hetitska imeprija se raspala u haosu posle niza erupcija mediteranskih vulkana i katastrofalnih zemljotresa oko 1200. pre nove ere. Bila je zaboravljena dok je arheolozi nisu doslovno iskopali početkom 20. veka. Troja oko kojih je spleten mit Ilijade, prema arheološkim istraživanjima, bila je hetitski pogranični grad koji je srušio zemljotres.

VINČANSKA FIGURINA U ANADOLIJI

POSETILAC iz Srbije ostaje zapanjen pred figurinama koje su pravili umetnici iz praistorijske Kapadokije izloženim u Muzeju anadolskih civilizacija u Ankari. One su identične sa figurinama Vinčanske civilizacije. Andolci i Vinčanci su u isto vreme, na udaljenosti većoj od 2.000 kilometara, došli i do istog otkrića - metalurgije bakra, promenivši tako tok istorije.