ODŠTETA OD 600 MILIONA INDIJANCIMA: Američki domoroci dobili ogroman novac posle poravnanja sa farmaceutskom kompanijom

U SAD su, napokon, kažu advokati, "plemena i države stale rame uz rame u rešavanju masovnih katastrofa". Samo na prvi pogled, reklo bi se.

Iza bombastičnih naslova i krupnih reči "sitnim slovima" ispisani su ne samo detalji nagodbe, ponovo podsećajući na neveselu istoriju najstarijih stanovnika Sjedinjenih Američkih Država. Oko 15 odsto odštete otići će, naime, na troškove suđenja, a ostalo na lečenje zavisnosti od opioidnih analgetika, uključujući morfin i sintetske derivate, koji deluju na centralni nervni sistem, i programe prevencije.

Plemenske uprave su, pritom, već veliki deo fondova utrošile na pokrivanje troškova epidemije zavisnika od opionida za zdravstvenu negu, socijalne službe, brigu o deci i druge državne službe. Svako od 574 indijanska plemena, koliko ih ima u SAD, dobiće deo novca od odštete, ali to ni izdaleka neće značiti stvarno "izlečenje" Indijanaca koji već imaju veće stope hroničnih bolesti od drugih etničkih grupa u Sjedinjenim Državama. Kod, mahom siromašnih, Indijanaca koji se loše hrane, dvostruko je veća verovatnoća da dobiju dijabetes. Među njima je više gojaznih i pušača, pa su i na velikom udaru kardiovaskulanih bolesti.

Koreni zdravstvenih, i uopšte egzistencijalnih problema Indijanaca protežu se više od pet vekova, do vremena evropske kolonizacije Amerike, započete 1492. godine. Kako je ona napredovala, tako je sve više padao broj američkih Indijanaca neotpornih na pojave novih bolesti, koje su doneli kolonizatori, zajedno sa ratovima, etničkim čišćenjem i porobljavanjem domorodaca. Posle formiranja, Sjedinjene Države su počinile masakre protiv mnogih indijanskih plemena, uklonivši ih sa zemlje njihovih predaka. Bili su podvrgnuti jednostranim ugovorima i diskriminatorskoj politici, kasnije fokusiranoj na prisilnu asimilaciju. Sve to je daleko prevazilazilo kasnije izraze žaljenja i izvinjenja američkih zvaničnika Indijancima.

Od indijanskih predaka pristiglih u današnje Sjedinjene Države pre najmanje 15.000 godina iz Azije, preko Beringije, danas su ostala 574 savezno priznata plemena, od kojih je oko polovina povezana sa indijanskim rezervatima. Od preostalih pet miliona Indijanaca u SAD, najviše u Kaliforniji, Arizoni i Oklahomi, većina živi u malim gradovima, ili ruralnim područjima. Više od dve trećine Indijanaca je otišlo iz rezervata. Ne bez razloga.

Iako su mnogi rezervati Indijanaca njihova "zemlja slobode", u kojima građani podležu samo plemenskim sudovima, ova staništa starosedeoci ipak napuštaju. Barijere ekonomskom razvoju u rezervatima identifikovali su možda najbolje Džozef Kalt i Stiven Kornel u harvardskom projektu o ekonomskom razvoju američkih Indijanaca.

Rezervati imaju dobre prirodne resurse, ali Indijanci nemaju dovoljnu kontrolu nad njima. Biro za pitanja američkih starosedelaca postoji, ali mu nedostaje sposobnost i nezainteresovanost za razvoj rezervata, a nestabilnost plemenskih vlada sprečava strance da ulažu, kao i izostanak međunarodnog priznanja plemenskog suvereniteta. Sve to slabi političko-ekonomski legitimitet Indijanaca.

Rezervati su u nepovoljnom položaju i zbog udaljenosti od tržišnih centara, pa Navaho plemena, na primer, ne mogu da ubede investitore da se tu lociraju zbog intenzivne konkurencije neindijanskih zajednica. Nedostatak obrazovanih, veštih, tehnički stručnih ljudi i sredstava dodatno sprečava razvijanje indijanskih rezervata, pa prema istraživanju američke administracije za mala preduzeća, samo jedan procenat Indijanaca vodi sopstveni posao.

Jedini što "cveta" u rezervatima jesu kazina, ali su retka plemena koja taj novac uspeju da iskoriste za izgradnju ekonomije. Iako oko 40 odsto indijanska plemena ima kazina, uticaj američkih Indijanaca na te igre je ograničen, jer se plemena, države i savezna vlada spore ko ima ovlašćenja da reguliše ove poslove.

Sve više plemena, kao što je Vinemem Vintu iz Redinga u Kaliforniji, uviđa da kazina imaju mnogo više uspeha u uništavanju indijanske kulturu iznutra, nego što donose koristi. Neka plemena stoga odbijaju da učestvuju u industriji kocke, pa na kraju krajeva u rezervatima izolovanim od glavnih ekonomskih centara čak 2,1 milion Indijanaca čini najsiromašniju od svih etničkih grupa u Sjedinjenim Državama.

MASOVNO SILOVANjE

PREMA podacima američkog Ministarstva pravde, jedna od tri domorodačke žene je pretrpela silovanje ili pokušaj silovanja, što je više nego dvostruko više od nacionalnog nivoa u SAD. Prema studiji Centra za kontrolu bolesti iz 2010. godine, oko 46 odsto američkih indijanskih žena je silovao, tukao ili uhodio partner. Više od 80 procenata indijanskih žrtava identifikuje napadača kao neindijanca.

PUNA ODŠTETA 26 MILIJARDI

NAGODBA sa Indijancima dolazi nedelju dana nakon što su 44 američke države pristale na nagodbu od 26 milijardi dolara koju su predložila tri distributera lekova i "Džonson i Džonson" za rešavanje hiljada sličnih tužbi koje optužuju kompanije da podstiču epidemiju opioida. Izveštaj iz 2016. koji je objavio Nacionalni kongres američkih Indijanaca otkrio je da su američki Indijanci pretrpeli najveću stopu (8,4 smrtnih slučajeva od predoziranja po glavi stanovnika) opioidima, a zatim belci (7,9 smrtnih slučajeva od predoziranja po glavi stanovnika).