"VELIKA IZA" PONOVO MEĐU BEOGRAĐANIMA. U Galeriji SANU, od četvrtka, izložba dela dalmatinskog slikara Vlaha Bukovca (1855- 1922)

Novine su donosile naslove: "Vrhunac Salona!", a fotografska reprodukcija slike, koja se danas čuva u Spomen- zbirci Pavla Beljanskog, prodata je u hiljadama primeraka. Sedam godina nakon što je prvi put gostovala u Domu vojske Srbije, kao deo novosadske kolekcije, "Velika Iza" ponovo će biti među Beograđanima, od četvrtka u Galeriji SANU, na izložbi "Vlaho Bukovac - slikarstvo neprolazne lepote".

Dve godine pripremana postavka, svojevrsna retrospektiva autora koji je ostavio duboki trag i u našoj kulturi, a čiji je autor dr Igor Borozan, vanredni profesor na Odeljenju za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta u Beogradu, bila je planirana za april mesec. Međutim, mere zatvaranja donete u prvom, prolećnom talasu pandemije - odložile su je.

Zamišljeno je da izložba prati sve značajne delove Bukovčevog stvaralaštva i života, pa će se tako na njoj naći dela koja je radio u Parizu (uz "Veliku Izu" i portet kraljice Natalije, koji se čuva u Narodnom muzeju i "Andromeda" iz Narodne galerije u Ljubljani), Zagrebu (portet Aleksandra Obrenovića, diptih "Ikar i Dedal"... ) i Pragu (poput "Bele ropkinje", "Velikog kajanja" i "Ružičastog sna" iz Dvorskog komlpeksa na Dedinju).

Istovremeno, postavka bi trebalo da prikaže i konstantne mene u opusu ovog autora, a prati je i naučno-stručna monografija profesora Borozana pod imenom "Umetnički preobražaji Vlaha Bukovca u kontekstu evropskog slikarstva". Izložene slike, na kojima je u skladu sa načelima skikareve estetike predstavljena idealizovana priroda, nastale su od 1878. do 1922. godine. Ali, one u sebi nose i karakteristike umetnosti toga vremena - simbolizma, orijentalizma, naučnog pozitivizma, i njenog stilskog izraza - akademskog realizma, odnosno divizionizma i impresionizma.

Izbor dela čime portreti, vladarski portreti, aktovi i žanr scene. Činjenica da se izložba odvija u Galeriji SANU simbolično potvrđuje slikarevu pripadnost Srpskoj akademiji nauka i umetnosti. Naime, Bukovac je za dopisnog člana Srpskog učenog društva izabran 1884, za počasnog člana Srpske kraljevske akademije 1892, a za redovnog člana Srpske kraljevske akademije 1905. godine.

Ali, njegove veze sa Srbijom su složenije. Portretisao je članove obe naše dinastije (od ranih dolazaka na dvor kralja Milana i poslednjih Obrenovića u Smederevu, do kontakata sa vladarima dinastije Karađorđević), neka od svojih dela potpisao je ćirilicom, a u Pragu je bio profesor mnogim ovdašnjim slikarima.

Rođen kao Bijađo Fagjoni (Biagio Faggioni) u Cavtatu, od oca Avgustina i majke Marije (devojačkog prezimena Perić), zbog skromnih prilika u kojima je rastao, rano se otisnuo u svet. Prvo sa stricem u Ameriku, odakle se u Cavtat vratio kada mu je bilo 15 godina. Potom je, kao pomorac, dve godine plovio na liniji Carigrad - Odesa - Liverpul, a potom se sa bratom zaputio u Peru, a odatle u San Francisko. Kada je ponovo stigao kući, njegov slikarski dar zapazio je dubrovački pesnik Medo Pucić, koji mu je pomogao da ode na školovanje u Pariz. U Gradu svetlosti je, po ugledu na Pucića, slovenizovao svoje ime i prezime u Vlaho Bukovac. A onda je nastala "Velika Iza"...

IZ SRBIJE I REGIONA

POSTAVKU najvećim delom čine Bukovčeva dela iz domaćih umetničkih zbirki, i to beogradskih - Narodnog muzeja, Umetničke kolekcija Dvorskog kompleksa na Dedinju, Muzeja Jugoslavije, Medija centra "Odbrana", Doma Jevrema Grujića; zatim novosadskih - Spomen-zbirke Pavla Beljanskog i Galerije Matice srpske, kao i iz Muzeja rudničko-takovskog kraja iz Gornjeg Milanovca. Iz regiona je pozajmljen petnaest dela, koja pripadaju Modernoj galeriji u Zagrebu, Narodnoj galeriji u Ljubljani, Bukovčevom muzeju u Cavtatu, Srpskoj crkvenoj opštini u Dubrovniku i privatnim kolekcijama.

PRAŠKI ĐACI

OSTALO je zabeleženo da je Bukovac u Pragurado primao Srbe "na školovanje kako kod kuće, tako i u ateljeu". Među njegovim učenicima, između ostalih bili su Pero Popović, Todor Švrakić, Branko Raulović, Vladimir Novosel, Mihajlo Milovanović, Aleksandar Šaca Lazarević, Ljubiša Valić, Branko Jevtić, Milan Arsić Daskalo, Miloš Golubović, a među najpoznatijim Jovan Bjelić, Milan Konjović i Kosta Hakman.