DNEVNIK ZABLUDA: Kulturna kolonija

Stavom da je "nacija bez kulture nacija bez duše" rukovode se države ulažući u nacionalnu kulturu i time osvajajući mesto na svetskoj kulturnoj sceni. Nema naroda koji ne gradi budućnost na sopstvenoj kulturnoj tradiciji i istoriji, posebno razvijajući savremenu nacionalnu umetnost.

Srbija privodi kraju dva velika nacionalna projekta u kulturi. Jedan je ostvarenje vekovnog sna Srba - svetski monumentalni Hram Svetog Save, i drugi, megalomanski spomenik Stefanu Nemanji, osnivaču dinastije Nemanjića i utemeljivaču Srpske pravoslavne crkve.

Njihov značaj prevazilazi svakidašnji i ubraja ih među istorijske kulturne domete. Ali, iako je Srbija u svojoj bogatoj kulturnoj prošlosti izgradila veliki broj u svetu poznatih, pa i od Uneska zaštićenih monumenata, imala velikane umetnosti koji su naciju proslavili na svim kontinentima, a pojedini umetnici iz Srbije i danas su zastupljeni u najvećim svetskim muzejima, galerijama i istorijama umetnosti, iznenađuje da autori dva spomenika nacionalnog značaja - živopisa Hrama Svetog Save i Spomenika Stefanu Nemanji - nisu srpski umetnici. Unutrašnjost našeg najvećeg pravoslavnog hrama izradio je sovjetski ikonograf i vajar Nikolaj Muhin, a preambiciozni Spomenik Stefanu Nemanji drugi ruski vajar Aleksandar Rukavišnjikov. Posebno iznenađuje da na izradi unutrašnjosti velelepnog nacionalnog sabornog hrama, koji su davno projektovali poznati srpski arhitekti Bogdan Nestorović i Aleksandar Deroko a izgradili srpski neimari, domaći umetnici nisu bili dobrodošli. Na isti način, na konkurs za realizaciju nacionalnog spomenika Stefanu Nemanju pozvani su Rus, Kinez, Italijan, Slovenac, ali ne i Srbin, a odabrani spomenik izrađen je u Rusiji i dopremljen u Beograd u delovima. Ali, zašto nam se ovo događa?

Opšte je poznato da živimo u eri globalizacije u kojoj moćni i bogati "gutaju" male, praveći od njih svoje političke, ekonomske i kulturne kolonije. Koka-kola je prisutna u svakoj zabiti, među TV kanalima koje gledamo dominiraju strani, tuđi su vlasnici velikih medijskih kuća. Slično je u umetnosti. Dok je devedesetih i početkom dvehiljaditih dominirala zapadnjačka "angažovana prefinjenost" građena na Soroševim investicijama u naše umetnike i projekte, noviji period karakteriše "sovjetska estetika" koju je na našu kulturnu scenu unela politička elita. Istovremeno, u arhitekturi se izdvaja "arapski ukus" vođen mirisom zelenih novčanica, pomešan sa "stilom svetskih pametnjakovića" koji kroje budući "moderan" izgled naših gradova, ne vodeći obzira o njihovim stanovnicima, već rukovodeći se isključivo interesima moćnika.