BOLJE DA RASKINEMO NEGO DA SMO NESREĆNI: Nepoznata romansa iz života slavne srpske glumice Žanke Stokić odigrala se u Kruševcu
BROJNI novinski stupci i knjige ispisani su o tragičnom životu čuvene srpske glumice Žanke Stokić (1887-1947), ljubavi koju je imala sa popularnim Aleksandrom Gavrilovićem, sa kojim je često delila scenu, ali i njenim počecima u siromašnim trupama na scenama Kraljevine.
Foto Arhiv VN
Deluje gotovo neverovatno da nisu poznati svi detalji iz života obožavane Nušićeve muze, Živke Ministarke, koju je igrala više od 200 puta.
"Novosti" donose priču iz 1916. godine u kojoj otkrivamo da je jedna od najvećih srpskih dramskih umetnica imala veliku ljubavnu romansu sa poznatim apotekarom iz Kruševca, Dušanom Kedrovićem (1879-1965)! Iako je trajala svega nekoliko meseci, veza glumice i apotekara bila je u jednom trenutku krunisana i veridbom. LjUBAV Dušan Kedrović, Žankin verenik iz Kruševca, Foto Arhiv VN
- Žanka je kao član glumačke trupe Dimitrija Nišlića (1873-1906) prvi put došla u Kruševac nešto pre Majskog prevrata 1903, a u kafani "Takovo" povremeno je, ali ipak veoma zapaženo, zaigrala na sceni - otkriva, za "Novosti", hroničar neobične kruševačke istorije Miloš Stojadinović. - Živela je u skromnoj sobici sa koleginicom Milkom Krsmanović, hranile su se, kao i cela trupa u pekari. Veza sa Kedrovićem, koji je u poslu nasledio svog oca Dragoslava (1839-1907), osnivača apotekarske prakse, prve u Kruševcu,otpočela je i završila se prilikom njenog drugog boravka u srpskoj srednjovekovnoj prestonici, gde je došla novembra 1915. godine povlačeći se sa narodom u vihoru Velikog rata.
Osnivač minhenski đak
LEGENDARNU apoteku Kedrović, pod imenom "Kod Svetog Jovana", osnovao je 1868. godine Dragoslav Kedrović. Bio je minhenski đak, magistar farmacije, zahvaljujući kome je Kruševac postao šesta varoš u Kneževini koja je dobila apoteku. U gradskom vlasništvu u centru Kruševca je pod imenom "Kedrović" radila sve do ove godine, kada je zajedno sa ZU "Apoteka Kruševac" data pod koncesiju. Rad je nastavljen, ali pod imenom koncesionara.
- Stari Kedrović je bio filantrop, pomagao siromašnim đacima, prosvetitelj, koji je školovao narod - kaže za "Novosti" etnolog Zorica Simić. - Za svoj rad Dragoslav Kedrović nagrađen je Ordenom Svetog Save i Takovskim krstom za učešće u ratovima 1876. i 1887. Lečio je koristeći austrijsku farmakopeju, odnosno od 1881 - srpsku farmakopeju. Sin Dušan je od njega preuzeo praksu 1907. godine.
MUZA Nušić sa Žankom, Foto Arhiv VN
Žanka Stokić bila je jedna od 50.000 izbeglica koje su spas potražile u Kruševcu. Bezmalo oduvek bez privatne sreće, izgubila je svu ušteđevinu u vozu kod Stalaća: novac u metalu, slučajno se prosuo i uspela je da pokupi tek manji deo. Nije poznato kako je glumica zavolela apotekara. O vezi sa njim progorila je samo jednom, u okviru feljtona, koji je izlazio tokom 1936. u listu "Vreme".
- Taj period u Kruševcu je bio vrlo težak, više puta je bila svedok odvođenju talaca na streljanje, i to gledajući iz apoteke verenika kolone vezanih ljudi - kaže Stojadinović. - Jednom prilikom je prisustvovala ispovedanju žene koja je uletela u apoteku tražeći vodu. Upravo su joj streljali svekra. A sigurno je na nju najviše uticalo kada je videla na vešalima telo starog crkvenjaka koga je dobro poznavala. Kruševac Apoteka Kedrović, Foto Arhiv VN
Žanka nikada nije otkrila razloge za prekid veridbe, osim da su se razišli "mirno kao prijatelji" i da su "shvatili oboje da je bolje na vreme prekinuti vezu koja bi docnije mogla da ih unesreći". Po povratku za Beograd zatiče granatiran stan. Utočište pronalazi kod prijateljice Betike Petrović. Život sa čestim danima gladovanja se nastavio u vreme okupacije, ali je bivši verenik nije zaboravio.
- Zamolio me je apotekar Kedrović da vam ponesem ove sitnice i mnogo pozdrava - rekao je Žanki Stokić mlađi Kruševljanin uručujući joj paket.
KAKO SU ŽANKU OTELI OFICIRI
TOKOM njenog prvog boravka u Kruševcu, s početka 20. veka Žanka se već donekle pokazala na sceni. Iz tog perioda datira senzacionalni događaj o kom je glumica decenijama ćutala. Dva mlada oficira su je otela ispred kafane "Takovo" u kojoj je njena glumačka trupa održavala predstave i odvela na imanje pored Kruševca sa nečasnim namerama. Seljaci su čuli Žankino vikanje, pa su oficiri pobegli. Nisu procesuirani, jer je glumica obećala da nikome neće reći.
A, u njemu su bili brašno, mast, biskvit, šunka, i ono što je najviše obradovalo glumicu i njene prijateljice - kafa i šećer. Pravu zaslađenu kafu, kako je posvedočila, nije popila mesecima. TRADICIJA Ulaz u staru apoteku, Foto Arhive M. Stojadinović i M. Tasić
Između dva svetska rata, Žanka Stokić nastavlja sa glumom i kao što je poznato, ostvaruje velike uloge. Sa novom glumačkom trupom ponovo dolazi u Kruševac 1928. godine (na slici), ali nema dokaza da se videla sa Dušanom Kedrovićem. Nakon uspešne karijere u kojoj je briljirala u predstavama "Uobraženi bolesnik", "Tartif", "Podvala", "Stanoje Glavaš", još više u Nušićevim delima "Ožalošćena porodica", "Put oko sveta", "Vlast" i bez sumnje, najviše u "Gospođi ministarki" koja je premijerno izvedena 1929, Žanka je odlučila da prekine ćutanje o svojim počecima i ispriča sve o svojim ljubavima.
- Dobro, pristajem. Ja ću da pričam, a ti beleži! Ala će to da bude roman sa milion događaja! Žanka kao glumica, i Žankine ljubavi. Čekaj, šta sam htela još da te pitam... dakle potpuno slobodno mogu o sebi da ispričam? Onda u zdravlje! - rekla je velika Žanka novinaru 1936. godine i tom prilikom prvi i jedini put spomenula svoju ljubav u Kruševcu.
Ostatak njenog života dobro je poznat i tragičan. Tokom Drugog svetskog rata igrala je u radio-dramama, kako bi nabavila lekove za dijabetes. Nakon oslobođenja, uhapšena i izvedena pred sud, gde joj je oduzeta nacionalna čast, a dodeljen posao čistačice ulica. Zabeleženo je da je 1947. godine ipak, neformalo "oprošten" nepostojeći greh i obećan povratak na scenu i to kod Bojana Stupice u JDP-u. SLAVA Žanka sa glumačkom trupom u Kruševcu, Foto Arhiv VN
VOLELA LUDO, MENE NISU ISKRENO
ZA razliku od romanse sa Dušanom Kedrovićem, o drugim Žankinim vezama ostalo je mnogo više pisanih tragova. Poznato je da se u 14. godini udala za zaječarskog krojača, ali da je iz nesrećnog braka pobegla u trupu Ljubomira Rajičića, gde je šila i prala veš. Onda je počela da statira, a zaljubila se u Acu Gavrilovića sa kojim je delila scenu u Osijeku. Jednom prilikom je ispričala da "ne veruje da je ikada bila iskreno voljena, a da je sama volela ludo".
Samo tri dana nakon dobrih vesti, velika Žanka je preminula. Sahranjena je na Topčidarskom groblju, spomenik joj je podigla odana služavka Magda. Rehabilitovana je 2009.godine.
Kedrović je, s druge strane, dočekao starost kao uvažen apotekar. Žankin Dušan nastavio je porodičnu tradiciju, sa diplomama iz Beča, Inzbruka, Minhena. Bio je pobornik naučnog ispitivanja bilja u medicinske svrhe. Prvi kruševački apotekari bili su ekskluzivni distributeri bolnice, načelstva, građanstva. Čitavih 95 godina generacije Kedrovića lečile su Kruševac, a posle Dušana, apoteku je sve do penzije 1962. godine vodila njegova supruga Branislava.