DNEVNIK ZABLUDA: Pravo na grad
Pravo na grad" je ideja i slogan koji je 1968. predložio francuski marksistički filozof Anri Lefevr, a koju su obnovili savremeni mislioci i društveni pokreti u nameri da gradu vrate karakter zajednički stvorenog urbanog prostora kao mesta za život odvojenog od rastućih efekata komodifikacije i kapitalizma koji dovode do porasta prostornih nejednakosti.
Urbanistički plan Beograda Emilijana Josimovića iz 1867. / Foto Lična arhiva
Marksistički geograf i njujorški profesor Dejvid Harvi u tekstu "Pravo na grad", ističe: "Pravo na grad nije samo pravo pristupa onome što već postoji, već pravo da ga promenimo po želji našeg srca. Ali pravo da se promenimo stvaranjem kvalitativno drugačije vrste urbane socijalnosti jedno je od najdragocenijih ljudskih prava. Puki tempo i haotični oblici urbanizacije širom sveta otežali su razmišljanje o prirodi ovog zadatka."
Ovom tematikom - organizacijom, uređenjem i opremanjem prostora kako bi njegovi stanovnici kvalitetno živeli, bave se urbanizam i prostorno planiranje. Prema Evropskoj povelji o prostornom planiranju iz 1983, ono je izraz ekonomske, socijalne, kulturne i ekološke politike društva i prioritet savremenog razvoja.
Mnogi uređeni društveni sistemi posvećuju naročitu pažnju urbanizmu i prostornom planiranju. SAD imaju Ministarstvo za stanovanje i urbani razvoj, Kina Ministarstvo stanovanja i urbanog i ruralnog razvoja, Rusija Ministarstvo građevinske industrije, stambenog i komunalnog sektora.
U našem okruženju, Hrvatska ima Ministarstvo prostornog uređenja, graditeljstva i državne imovine, a Slovenija Ministarstvo životne sredine i prostornog planiranja. Ali, po tom pitanju Srbija se razlikuje.
Za vreme Đinđićeve vlade prvi put u novijoj istoriji osnovano je Ministarstvo urbanizma i građevine, na čelu sa građevinskim inženjerom a ne urbanistom, Dragoslavom Šumarcem. Ovo ministarstvo nasledila je vlada Zorana Živkovića (2003-2004). U prvoj i drugoj Koštuničinoj vladi (2004-2008) Srbija je ukinula ministarstvo prostornog planiranja, da bi ono ponovo bilo formirano u Vladi Mirka Cvetkovića (2008-2012) kao Ministarstvo zaštite životne sredine i prostornog planiranja sa ministrom političarem, hirurgom i vaterpolistom Oliverom Dulićem.
Vlada Ivice Dačića (2012-2014) formira Ministarstvo građevinarstva i urbanizma sa ministrom privatnim preduzetnikom tehnologom Velimirom Ilićem. Nakon ove vlade, urbanizam i prostorno planiranje nisu prioritet, pa do danas imamo Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture.
Srbija će još dugo čekati na ispunjenje sna o uređenju prostora svog prvog urbaniste Emilijana Josimovića koji je davne 1867. sam izradio prvi urbanistički plan Beograda, bez podrške državnih ni opštinskih vlasti, u situaciji kada mnoge važne ličnosti nisu želele da sarađuju jer su u njegovom poduhvatu videle ugrožavanje svojih interesa. Zahvaljujući njemu, Srbija je krenula putem urbanistički uređenih država.